Showbiz Việt đang xôn xao trước thông tin thí sinh Nhân tố bí ẩn 2016 - chàng trai trầm cảm do bạo hành - Mai Thái Anh (tên thật là Trần Nguyên Bảo) dùng thuốc an thần (hay còn gọi là thuốc ngủ) Loxemil quá liều để tự tử.
Trước khi đi đến quyết định này, Mai Thái Anh đã phải trải qua cú sốc tinh thần khi bị tố giả tạo, giả bệnh để lấy lòng thương hại của khán giả tại chương trình Nhân tố bí ẩn 2016.
Đây là trường hợp nghiêm trọng nhất, còn những ví dụ khác 'nhẹ nhàng' hơn như bị thương, bị trầm cảm… thì nhiều vô kể, điển hình như Quỳnh Anh (Vietnam's Got Talent), Chanmi (Produce 101)... Và cả ở Việt Nam, Hàn Quốc hay các nước khác cũng không thiếu để có thể kể ra.
Những tưởng gameshow sẽ giúp các thí sinh trau dồi, kinh nghiệm và trở nên nổi tiếng. Nhưng tại sao quá nhiều vụ việc đau lòng đã xảy ra?
Câu trả lời có lẽ nằm trong chính những 'chiêu trò' để thu hút sự chú ý của khán giả, từ đó tăng doanh thu, lợi nhuận… đang được áp dụng ngày một nhiều trong chương trình thực tế.
Mai Thái Anh từng bị chỉ trích là giả tạo ở Nhân tố bí ẩn
Bản hợp đồng đáng sợ
Khi tham gia chương trình thực tế, các thí sinh phải ký với đơn vị sản xuất một bản hợp đồng nhằm tuân theo các điều khoản và đương nhiên, điều khoản thế nào chỉ có BTC và thí sinh mới biết được.
Và đi thi với tâm lý tìm kiếm sự nổi tiếng, việc thí sinh bị lệ thuộc, thậm chí miễn cưỡng tuân theo các bản hợp đồng, kể cả khi có những khoản vô cùng bất hợp lí là điều khó tránh khỏi.
Just for laughs gag (ra mắt năm 1983, do Canada sản xuất) yêu cầu người chơi phải ký hợp đồng đồng ý không kiện tụng với bất kỳ các trường hợp có thể xảy ra trong quá trình tham gia cuộc chơi.
Tuy nhiên, nhiều người vẫn không khỏi bất ngờ trước tình huống họ bị đẩy vào.
Ở Việt Nam, thậm chí với trường hợp một cuộc thi âm nhạc dành cho lứa tuổi trẻ em, điều khoản dường như cũng không dễ 'thở hơn'.
Lương Quốc Thái - phụ huynh của thí sinh Lương Thùy Mai (đội huấn luyện viên Thanh Bùi), trong cuộc thi The Voice Kids 2013 - cũng từng gây xôn xao khi viết tâm thư dài nói về quá trình tham gia vô cùng khổ sở.
Nhật ký gây xôn xao của phụ huynh thí sinh The Voice Kids
Trong đó, có đoạn: 'Người của Ban tổ chức đưa cho mỗi phụ huynh một hợp đồng với những điều khoản và cam kết không thể không ký, dù đọc xong cảm thấy cực kỳ ấm ức.
Cái 'Hợp đồng' đã không được áp dụng trong trường hợp này. Bởi 'Hợp đồng theo nghĩa chung nhất là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ trong những quan hệ cụ thể'.
Mà đã không có 'sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ' thì còn gì gọi là hợp đồng nữa'.
Tương tự, khi tham gia Produce 101 - một chương trình tìm kiếm tài năng cho nhóm nhạc mới rất nổi ở Hàn Quốc, các thực tập sinh chịu rất nhiều thiệt thòi. Không chỉ không trả bất cứ khoản tiền nào cho thời gian lên hình, cũng các sản phẩm âm nhạc liên quan của thí sinh, Produce 101 còn đưa ra điều khoản gây tranh cãi ê-kíp có quyền biên tập chương trình theo chiều hướng có lợi, thu hút khán giả và các thực tập viên sẽ không được kiện Mnet bất kỳ trường hợp nào.
Trước những điều khoản vô lý nói trên, mới đây, Ủy Ban Công bằng Thương Mại Hàn Quốc đã vào cuộc và buộc sửa đổi những điều khoản cho phép biên tập ác ý của Produce 101.
Chiêu trò chỉnh sửa của BTC, đài truyền hình
Các chương trình truyền hình thường có xu hướng chọn những người có tâm lý không ổn định, dễ xúc động để chọn phát sóng.
Thậm chí, đơn vị sản xuất còn sẵn sàng cắt ghép, chỉnh sửa nội dung, phần giới thiệu về các thí sinh, và chỉ có như vậy họ mới dễ đàng đạt được mục đích là 'câu kéo' sự chú ý.
Trong đó, câu chuyện về Vietnam's Got Talent và Quỳnh Anh vào năm 2012 đã làm tốn không ít giấy mực của báo chí thời điểm đó khi liên quan đến vấn đề chỉnh sửa của BTC.
Sự việc của Quỳnh Anh gây xôn xao một thời gian dài
Thời điểm đó, mẹ của Quỳnh Anh cho rằng ban tổ chức đã dàn dựng, cắt gọt, lắp ghép một cách chi tiết, kỹ lưỡng trường hợp của con mình để tạo một xì căng đan lớn.
Theo mẹ Quỳnh Anh, BTC đã yêu cầu Quỳnh Anh đứng lên nói: 'Tôi có tài năng, tôi có tài năng' để ghi hình. Và khi bà thắc mắc thì họ trả lời 'Chương trình này là phải thế. Đến cuộc thi này phải tự tin rằng tôi có tài năng'.
Sự việc nhanh chóng leo thang thành một cuộc tranh cãi lớn, nhất là khi thí sinh này và gia đình đã phải gửi đơn cầu cứu lên Quốc hội.
Trước đó, Quỳnh Anh cũng chia sẻ, sự việc này khiến cho gia đình mình bị khủng hoảng tinh thần, trong khi bản thân phải trải qua 240 giờ sống trong sợ hãi.
Áp lực của truyền thông, dư luận
Như đã nói ở trên, việc chỉnh sửa để thu hút sự chú ý đang trở nên rất phổ biến trong các chương trình thực tế và hệ lụy lớn nhất chính là việc các thí sinh thường trở thành đối tượng nhắm đến của truyền thông, khán giả và trong nhiều trường hợp, kèm theo đó còn có những lời chỉ trích thậm tệ, xúc phạm nhân phẩm.
Không nói đâu xa, ngay thí sinh Mai Hoàng Anh của Nhân tố bí ẩn - người vừa tự tử - cũng là nạn nhân điển hình của sức ép dư luận.
Hay Chanmi, thực tập sinh trong Produce 101 sau khi bị nhà đài Mnet 'cắt ghép', 'chỉnh sửa' đã phải lên tiếng tố cáo đơn vị sản xuất và chia sẻ về quãng thời gian khó khăn.
Chanmi nức nở nói về quãng thời gian khó khăn
'Khi tính cách của tôi trở thành một chủ đề gây tranh cãi, lúc họ bảo tôi là ác ý và tự cho mình là trung tâm, tôi cảm thấy rất buồn và đó là một khoảng thời gian khó khăn để vượt qua. Và bởi vì không ai hiểu những gì bản thân phải chịu đựng, tôi thực sự cảm thấy suy sụp', Chanmi khóc nức nở khi chia sẻ về kinh nghiệm đau đớn.
Đương nhiên còn những lý do khác khiến chương trình thực tế trở nên đang sợ và bản thân các thí sinh gặp không ít rủi ro. Nhưng rõ ràng như một xu hướng chung và nhắm tới mục đích chung là câu view, nhiều chương trình thực tế đã biến thí sinh của mình thành 'mồi nhử' bất chấp những khó khăn mà họ phải đối mặt.
Vậy mới thấy, chương trình thực tế không phải thế giới màu hồng, quá đỗi ngọt ngào và hấp dẫn. Thay vào đó, nó là sự đối mặt, đánh đổi trong khi không phải ai sau chương trình thực tế cũng trở nên nổi tiếng, được yêu mến.