Nhiều người 'xin lại tiền' đã gửi cho TikToker Phạm Thoại, chuyên gia pháp lý nói gì?

Theo chuyên gia, trường hợp của TikToker Phạm Thoại khác với các hoạt động từ thiện chung chung khác.

27/02/2025 12:07

Ngày 27-2, tài khoản nhận tiền ủng hộ bé Bắp - một bệnh nhi ung thư, do TikToker Phạm Thoại đứng tên, tiếp tục ghi nhận nhiều giao dịch với nội dung 'xin lại tiền'.

Liên quan đến vấn đề này, luật sư Lê Trung Phát, Giám đốc Hãng Luật Lê Trung Phát, đã đưa ra những phân tích pháp lý.

Hoạt động ủng hộ từ thiện xuất phát từ tấm lòng hảo tâm, thường không kèm theo điều kiện ràng buộc. Người ủng hộ mong muốn số tiền hoặc hàng hóa của mình đến được tay người cần giúp đỡ thông qua người kêu gọi.

Theo quy định của pháp luật dân sự, hoạt động từ thiện có thể được xem là hợp đồng tặng cho, dù không có giấy tờ ký kết. Căn cứ Điều 458 Bộ luật Dân sự 2015, việc tặng cho có hiệu lực khi người được tặng nhận tài sản, trừ khi có thỏa thuận khác. Trong trường hợp kêu gọi ủng hộ thông thường, bên kêu gọi chỉ đóng vai trò trung gian, không phải bên nhận tài sản.

Tuy nhiên, trường hợp của TikToker Phạm Thoại khác với các hoạt động từ thiện chung chung. TikToker này kêu gọi mọi người ủng hộ nhằm hỗ trợ trực tiếp cho bé Bắp, với mục đích rõ ràng là chữa bệnh. Như vậy, lúc này việc tặng cho không phải như các hoạt từ thiện thông thường (chỉ xác định người dân vùng lũ bị ảnh hưởng mà chưa xác định chính xác là ông A hay bà B nào đó).

Do đó, theo tôi, đây là một trường hợp tặng cho có điều kiện và được điều chỉnh theo Điều 462 Bộ luật Dân sự. Điều kiện cụ thể trong trường hợp này là số tiền ủng hộ phải được sử dụng để chữa trị cho bé Bắp.

Nếu số tiền không được sử dụng đúng mục đích, tức là bên nhận không thực hiện đúng nghĩa vụ theo thỏa thuận, thì theo khoản 3 Điều 462, người ủng hộ có quyền yêu cầu hoàn trả số tiền đã đóng góp và yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu có.

Tuy nhiên, vấn đề khó ở đây là quá trình chữa trị cho bé Bắp không diễn ra trong một giai đoạn ngắn mà kéo dài theo các phác đồ điều trị của bác sĩ, có thể bao gồm nhiều phương pháp với mức chi phí khác nhau. Việc điều trị không chỉ giới hạn trong thời gian nằm viện mà còn kéo dài sau đó, bao gồm điều trị biến chứng, phục hồi sức khỏe và chăm sóc sau điều trị.

Chính vì vậy, rất khó để xác định liệu mẹ của bé Bắp đã sử dụng toàn bộ số tiền ủng hộ hay chưa, hoặc liệu số tiền đó đã được chi cho việc chữa trị hay không. Nếu số tiền đã được dùng hết thì không còn cơ sở để yêu cầu hoàn trả. Nếu tiền vẫn còn nhưng vẫn nằm trong quá trình điều trị thì cũng không thể kết luận rằng mẹ bé đã vi phạm cam kết sử dụng số tiền đúng mục đích để người ủng hộ đòi lại số tiền còn lại.

Chỉ khi nào cơ quan công an vào cuộc điều tra, xác minh và phát hiện có dấu hiệu gian dối hoặc lừa đảo, dẫn đến việc khởi tố vụ án hình sự thì khi đó mới có cơ sở xem xét việc yêu cầu hoàn trả tiền cho người ủng hộ.

Hiện nay, pháp luật không quy định và cũng không thể áp trần mức kêu gọi từ thiện, vì bản chất của việc kêu gọi là nhằm hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn hoặc bù đắp thiệt hại.

Trong thực tế, có trường hợp số tiền ủng hộ lớn hơn chi phí điều trị hoặc nhu cầu thực tế của người nhận nhưng mỗi hoàn cảnh là khác nhau, mức độ thiệt hại cũng khác nhau.

Quan trọng hơn, lòng nhân ái không thể bị giới hạn bởi một con số cụ thể.Do đó, theo tôi, pháp luật không nên can thiệp bằng cách đặt mức trần cho số tiền kêu gọi từ thiện, vì không có căn cứ hợp lý để xác định giới hạn này.

Điều cốt lõi không phải là số tiền đã được kêu gọi bao nhiêu hay việc người ủng hộ có quyền đòi lại tiền hay không, mà là tính minh bạch trong quá trình sử dụng số tiền đó.

Dù số tiền ủng hộ lên đến hàng trăm tỉ đồng, nếu được công khai, minh bạch và trao đến đúng người cần giúp đỡ, thì người đóng góp cũng cảm thấy hài lòng. Đây là điều mà cả người kêu gọi lẫn người nhận ủng hộ cần hiểu và thực hiện.

'Tôi nghĩ đây là bài học rất lớn cho chúng ta về sau. Để đảm bảo tinh thần 'lá lành đùm ra rách' mà nhân tộc ta đã hình thành bao lâu nay, người kêu gọi, người nhận được sự ủng hộ nên rút kinh nghiệm và cần minh bạch hóa mọi việc nếu mình đứng ra kêu gọi ủng hộ một ai đó, nếu chẳng may mình nhận được sự ủng hộ từ ai đó cho hoàn cảnh khó khăn của mình.

Sự minh bạch ấy, cũng là để thể hiện tinh thần của ơn của mình đối với các mạnh thường quân, để họ thấy rằng, sự tin yêu của họ không bị đánh mất, không bị đặt nhầm chỗ. Và nó cũng góp phần vào việc củng cố niềm tin trong xã hội cho những vấn đề về sau' – luật sư Phát nhấn mạnh.