Bài toán phát triển bền vững ở Ninh Bình không còn nằm ở chỗ “xử lý bao nhiêu rác”, mà là “xử lý như thế nào” biến chất thải thành tài nguyên, để những vùng đất di sản vẫn giữ được màu xanh trong hành trình đi tới tương lai.
Thực trạng báo động tại bãi rác lớn nhất tỉnh
Nằm lọt giữa thung lũng đá vôi phường Trung Sơn (thành phố Tam Điệp cũ), bãi rác Thung Quèn Khó đã trở thành “ngọn núi nhân tạo” khổng lồ sau hơn hai thập niên tiếp nhận rác sinh hoạt của toàn tỉnh. Chỉ cách vùng lõi Di sản Tràng An hơn 10km, nơi này giờ là một trong những điểm ô nhiễm nghiêm trọng nhất Ninh Bình, biểu tượng cho sức ép môi trường đã tới ngưỡng báo động, đòi hỏi quyết tâm mạnh mẽ và cách tiếp cận mới trong xử lý rác thải.
Theo ghi nhận mới nhất, bãi rác Thung Quèn Khó đã vượt xa công suất thiết kế. Lượng rác phát sinh trung bình mỗi ngày khoảng 430 tấn, trong khi năng lực xử lý của nhà máy chỉ đạt 200 tấn/ngày-đêm. Phần còn lại phải chôn lấp tạm, khiến các hố chứa (A, B) đều quá tải nghiêm trọng. Hình ảnh tại hiện trường cho thấy rác chất thành vách dựng đứng, nước rỉ rác đen sánh tràn ra đường nội bộ, mùi hôi lan khắp khu dân cư.
Ông Lã Phú Dũng, Giám đốc Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình, cho biết, máy móc nhiều hạng mục đã xuống cấp, phải bảo dưỡng thường xuyên; chi phí vận hành rất lớn. Nhà máy đang hoạt động theo cơ chế tự chủ nhưng thiếu nguồn tài chính, khiến việc duy trì hai ca sản xuất gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, lượng rác tăng nhanh, còn đơn giá xử lý chỉ 90.200 đồng/tấn - quá thấp so với chi phí thực tế. Theo ông Dũng, phân loại rác tại nguồn gần như chưa được thực hiện, khiến dây chuyền sản xuất phân hữu cơ bị lẫn tạp chất, giảm chất lượng sản phẩm và gây tồn kho. Mô hình xử lý hiện tại chủ yếu vẫn là chôn lấp, không phù hợp với định hướng phát triển “xanh và tuần hoàn” mà tỉnh đặt ra.
Báo cáo của Ủy ban nhân dân phường Trung Sơn cho thấy nhà máy được giao quản lý hơn 113 tỷ đồng tài sản, gồm gần 23,2 ha đất và thiết bị trị giá hơn 81 tỷ đồng. Mỗi năm nhà máy xử lý trung bình 125.000 tấn rác, trong đó 113.000 tấn được chôn lấp hợp vệ sinh, chỉ 12.000 tấn được xử lý theo hình thức sản xuất phân vi sinh. Với đơn giá tạm tính 90.200 đồng/tấn, nguồn thu hiện nay không đủ bù chi phí, khiến nhà máy hụt cân đối hơn 2,2 tỷ đồng/năm.
Tại khu vực Hà Nam(cũ), khối lượng rác phát sinh đến tháng 9/2025 là gần 94.000 tấn, nhưng vẫn còn tồn đọng hơn 12.000 tấn tại 29 xã, phường. Nhiều điểm tập kết tạm như phường Lê Hồ, xã Nam Xang, Thanh Lâm... trở thành “bãi rác lộ thiên”, ruồi muỗi sinh sôi, nước thải đen đặc chảy tràn ra ruộng đồng. Nguyên nhân chủ yếu là lượng rác tăng nhanh, trong khi công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chưa đồng bộ, đơn giá dịch vụ vệ sinh vẫn giữ ở mức cũ, không đủ chi trả thực tế.
“Trời nắng mùi hôi nồng nặc, trời mưa nước rác tràn ra đường, ruồi muỗi bay kín,” bà Nguyễn Thị Hoa, tổ 4 phường Trung Sơn, chia sẻ. “Chúng tôi chỉ mong các cấp sớm xử lý dứt điểm để khỏi sống chung với rác.” Ông Tống Văn Mạnh, người dân sống gần khu vực bãi rác, bày tỏ: “Tỉnh đang tìm cách khắc phục, nhưng mong sớm có nhà máy mới để không còn cảnh rác chất như núi. Đồng thời chúng tôi lo sợ về ô nhiễm nguồn nước ngầm vì rác thải tồn đọng quá lâu rồi.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Trung Sơn Tống Đức Thuận cho biết: 'Đối với tình trạng quá tải tại Quèn Khó đã kéo dài nhiều năm, phường đã nhiều lần kiến nghị lên cấp trên để xử lý triệt để. Quy mô bãi rác vượt khả năng địa phương, rất cần tỉnh trực tiếp quản lý, có cơ chế tài chính hợp lý và phát triển mô hình xử lý rác tại nguồn'.
Khó khăn không chỉ nằm ở lượng rác tồn mà còn ở khâu điều phối. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Nguyễn Anh Chức yêu cầu các địa phương phải phối hợp thống nhất tần suất vận chuyển, xác định khối lượng rác làm cơ sở thanh toán, đồng thời kiện toàn tổ thu gom và đẩy mạnh tuyên truyền phân loại tại nguồn. Ông cũng nhấn mạnh: Tỉnh yêu cầu đến ngày 15/10 phải xử lý xong toàn bộ lượng rác tồn đọng, đơn vị nào không hoàn thành sẽ chịu trách nhiệm trước Ủy ban nhân dân tỉnh.
Từ giải pháp tình thế đến chiến lược dài lâu
Trước thực trạng đáng lo ngại, từ năm 2023, Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình đã ban hành văn bản giao các sở, ngành liên quan tham mưu toàn diện về tài chính, giá dịch vụ, quy hoạch xử lý và đầu tư nhà máy mới. Theo đó, Sở Tài chính chủ trì hướng dẫn bàn giao, quyết toán tài sản, đồng thời xem xét hỗ trợ kinh phí hoạt động để nhà máy ổn định. Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì xây dựng giá dịch vụ xử lý chất thải sinh hoạt mới, phù hợp với thực tế; nghiên cứu phương án mở rộng hoặc cải tạo hố chôn rác. Sở Kế hoạch và Đầu tư được giao đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ dự án Nhà máy điện rác Ninh Bình công suất 500 tấn/ngày-đêm tại Quèn Khó.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Phạm Quang Ngọc khẳng định: “Trong khi chờ nhà máy điện rác mới khởi công, tỉnh yêu cầu tăng cường phun chế phẩm khử mùi, bọc lót nền và xử lý tạm tại chỗ để giảm thiểu tác động đến người dân.” Đồng thời, Ninh Bình cũng xây dựng cơ chế giá mới và triển khai Đề án “Phân loại rác tại nguồn giai đoạn 2025-2030”, coi đây là giải pháp căn cơ để hình thành chuỗi kinh tế tuần hoàn chất thải rắn, nơi rác thải được coi là tài nguyên.
Cùng với đó, tỉnh dự kiến áp dụng mô hình trả phí theo lượng rác phát sinh (pay-as-you-throw) nhằm khuyến khích người dân giảm rác, phân loại ngay từ hộ gia đình, góp phần thay đổi hành vi tiêu dùng, nâng cao ý thức cộng đồng.
Từ bãi rác Quèn Khó, nơi từng được ví như “ngọn núi nhân tạo” của thời hiện đại đến những bãi rác ngổn ngang ở nhiều xã trên toàn tỉnh Ninh Bình hiện nay, thông điệp đã quá rõ: phát triển bền vững không thể song hành cùng sự thờ ơ với môi trường. Đến khi nhà máy điện rác mới đi vào hoạt động, khi mô hình phân loại tại nguồn được nhân rộng, thì mỗi người dân coi việc giữ sạch môi trường là bổn phận hàng ngày.
Phát triển bền vững không thể tách rời khỏi bài toán môi trường. Tại Ninh Bình, nơi định hướng trở thành thành phố trực thuộc trung ương, thành phố di sản thiên niên kỷ, áp lực từ hàng trăm tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày đang thử thách năng lực quản trị và tầm nhìn phát triển xanh của địa phương. Từ bãi rác Thung Quèn Khó đã quá tải nhiều năm đến hàng nghìn tấn rác tồn đọng ở nhiều khu vực khác trên toàn tỉnh, câu chuyện xử lý rác không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là phép thử đối với cam kết phát triển bền vững của toàn vùng. Ninh Bình sẽ có quyền tự hào về một phát triển xanh, nơi di sản và con người cùng thở trong bầu không khí trong lành, xanh và bền vững.
Copy link
Quay lại
![[Video] Người dân vùng lũ Lâm Đồng dọn dẹp nhà cửa, ổn định cuộc sống](https://newsmd2fr.keeng.vn/tiin/archive/imageslead/2025/12/06/thumb00_6akf2uiiq2xtx9l3u9f06m9cgw5m2i8o4.jpg)
