Hoàn thiện khung pháp lý cho công nghệ chỉnh sửa gene - động lực mới của nông nghiệp Việt Nam

Công nghệ chỉnh sửa gene đang mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, để công nghệ phát huy hiệu quả, việc hoàn thiện hành lang pháp lý là yêu cầu cấp thiết được đặt ra hiện nay.

18/10/2025 15:14

Đây là nội dung chính đưa ra thảo luận tại Diễn đàn 'Chỉnh sửa gene trong nông nghiệp-công nghệ chiến lược gắn với khung pháp lý' do Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức sáng 18/10, tại Hà Nội.

Công nghệ đột phá mở đường cho nông nghiệp bền vững

Theo Viện Di truyền Nông nghiệp, công nghệ chỉnh sửa gene cho phép can thiệp chính xác vào từng vị trí trong bộ gene cây trồng, giúp tạo ra giống chịu mặn, kháng bệnh, tăng dinh dưỡng hoặc kéo dài thời gian bảo quản mà không cần đưa gen ngoại lai như công nghệ biến đổi gene (GMO).

Nhờ đó, các sản phẩm chỉnh sửa gene gần như tương đồng với giống lai tự nhiên, đồng thời rút ngắn thời gian chọn tạo từ 10 năm-15 năm xuống chỉ còn 2năm-5 năm. Nhiều viện, trường trong nước như Viện Di truyền Nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trung tâm Công nghệ sinh học Thành phố Hồ Chí Minh… đã làm chủ công nghệ này, cho ra đời các giống lúa chịu mặn, đậu tương giảm đường khó tiêu, cà chua giàu carotenoid, ngô và đu đủ tăng năng suất, chất lượng.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Luật Đa dạng sinh học năm 2008 mới chỉ định nghĩa 'sinh vật biến đổi gene', khiến các sản phẩm chỉnh sửa gene - dù không chứa DNA ngoại lai, vẫn bị xếp chung với GMO. Điều này gây khó khăn trong thương mại hóa và hội nhập quốc tế.

Các nhà khoa học kiến nghị cần tách biệt khái niệm 'chỉnh sửa gene' khỏi 'biến đổi gene', đồng thời áp dụng cơ chế quản lý dựa trên đặc tính sản phẩm thay vì công nghệ sử dụng, nhằm tạo hành lang pháp lý phù hợp với xu thế toàn cầu.

Hoàn thiện thể chế, chìa khóa phát huy tiềm năng khoa học công nghệ

Phát biểu khai mạc diễn đàn, Diễn đàn 'Chỉnh sửa gene trong nông nghiệp - Công nghệ chiến lược gắn với khung pháp lý' nhấn mạnh, khoa học và công nghệ là động lực then chốt thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững, nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh.

'Năm 2025, ngành nông nghiệp có thể đạt kỷ lục xuất khẩu khoảng 67 tỷ –70 tỷ USD, minh chứng cho hiệu quả của đổi mới khoa học công nghệ,' Thứ trưởng nói.

Theo Thứ trưởng, Nghị quyết số 19 và Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị đều khẳng định vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong hiện đại hóa lực lượng sản xuất, phát triển nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, để các thành tựu này đi vào thực tiễn, việc hoàn thiện khung pháp lý là điều kiện tiên quyết.

TS Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ cho biết, thế giới hiện theo hai hướng tiếp cận trong quản lý sản phẩm chỉnh sửa gene: một là dựa trên đặc tính sản phẩm cuối cùng, hai là theo công nghệ tạo ra sản phẩm. Tại Australia, từ năm 2019, các sinh vật được chỉnh sửa theo cơ chế không chèn DNA ngoại lai (SDN1) không còn bị coi là GMO.

Ông Long nhận định: 'Xu hướng toàn cầu đang chuyển dịch theo hướng khuyến khích đổi mới, bảo đảm an toàn và minh bạch trong thương mại nông nghiệp'. Nhiều nước ở châu Á đã và đang hoàn thiện pháp lý để tận dụng lợi thế của công nghệ mới trong ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Đối với Việt Nam, việc sửa đổi Luật Đa dạng sinh học 2008 được coi là bước đi quan trọng nhằm cập nhật khái niệm và quy định về chỉnh sửa gene, xây dựng cơ chế quản lý, thương mại hóa phù hợp với thực tiễn. Bộ Nông nghiệp và Môi trường định hướng tiếp tục hiện đại hóa hệ thống phòng thí nghiệm, cơ sở dữ liệu gene quốc gia, đào tạo nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng cho rằng, đây là thời điểm thích hợp để tổng kết thực tiễn, hình thành luận cứ cho việc xây dựng, bổ sung quy định pháp luật, tạo nền tảng cho một 'Khoán 10' mới trong khoa học công nghệ-nơi tri thức và sáng tạo được 'cởi trói', góp phần bứt phá cho nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn mới.

Theo THANH TRÀ/Nhân dân