Nhân rộng mô hình 'vùng xanh' không thuốc lá

Dù đã có nhiều nỗ lực và đạt kết quả bước đầu trong công tác phòng chống tác hại của thuốc lá, đến nay, Việt Nam vẫn là một trong 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Hút thuốc lá không chỉ là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, mà còn gây ô nhiễm môi trường.

03/11/2025 08:29

Các nghiên cứu cho thấy: Trong khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có khoảng 69 chất gây ung thư. Các hóa chất này khi vào cơ thể, tác động lên tế bào, gây viêm mạn tính, biến đổi tế bào... Tại Việt Nam, có 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, như: Đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi… là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nước ta. Kết quả nghiên cứu của Bệnh viện K (Bộ Y tế) cho thấy, tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá chiếm đến 96,8% tổng số ca mắc căn bệnh này.

Thuốc lá cũng được xác định là nguyên nhân gây bệnh ở những người không hút thuốc nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc (hút thuốc thụ động). Những người này là vợ, con, người sống chung gia đình với người hút thuốc và những người làm việc thường xuyên trong môi trường có khói thuốc. Hút thuốc thụ động có thể gây nên nhiều bệnh hiểm nghèo như ung thư phổi, nhiễm trùng đường hô hấp, các bệnh về tim mạch…

Nguy cơ mắc bệnh động mạch vành ở những người hút thuốc lá thụ động cao hơn từ 25% đến 30% so với những người không hít phải khói thuốc. Ở trẻ em, hút thuốc lá thụ động gây viêm đường hô hấp, viêm tai giữa, làm nặng thêm các triệu chứng hen và là một trong những nguyên nhân gây đột tử ở trẻ sơ sinh. Đối với phụ nữ mang thai thường xuyên hít phải có thể bị sảy thai, thai nhi chậm phát triển hoặc sinh non.

Thạc sĩ Phạm Hồng Quân (Cố vấn chiến lược Trung tâm Bảo vệ môi trường và Ứng phó biến đổi khí hậu) cho biết, việc hút thuốc lá đã và đang ảnh hưởng ngày càng lớn đối với môi trường của trái đất. Cụ thể, ngành công nghiệp thuốc lá mỗi năm sản xuất khoảng 6.000 tỷ điếu thuốc lá và hậu quả là thải ra khoảng 840.000 tấn rác từ đầu lọc - loại rác nhựa phổ biến nhất trên hành tinh. Những đầu lọc này còn là những 'quả bom độc' chứa nicotine, cadmium, arsenic, ngấm vào đất, sông, biển và giết chết hệ sinh thái.

Tại Việt Nam, với khoảng 15 triệu người hút thuốc, lượng rác thải từ thuốc lá lên đến hàng nghìn tấn mỗi năm, góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng rác thải nhựa. Trong khi đó, để sản xuất ra những điếu thuốc có 4,5 triệu héc-ta đất bị phá hủy mỗi năm để trồng cây lá thuốc và lấy gỗ sấy. Hơn nữa, nó còn phát thải ra khoảng 854 triệu tấn CO2, tương đương lượng phát thải của cả một quốc gia như Phần Lan.

Tiến sĩ Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) cho rằng, các bộ, ngành, đơn vị liên quan cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về phòng chống tác hại của thuốc lá. Khẩn trương chuẩn bị để thực thi lộ trình tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá, bảo đảm đến năm 2030, mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới.

Bên cạnh đó, nghiên cứu, đề xuất mở rộng các khu vực cấm hút thuốc hoàn toàn; tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về phòng chống tác hại của thuốc lá; đổi mới hoạt động thông tin, giáo dục, truyền thông với các hình thức đa dạng, phù hợp đặc điểm từng vùng, miền, nhóm đối tượng…

Thạc sĩ Phạm Hồng Quân kiến nghị các bộ, ngành, chính quyền địa phương sớm xây dựng, ban hành các quy định cụ thể và chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi buôn bán, quảng cáo và sử dụng thuốc lá, nhất là thuốc điện tử, thuốc lá nung nóng trái phép; cấm mọi hình thức quảng cáo, tiếp thị và tài trợ liên quan, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội.

Việc hút thuốc lá đã và đang ảnh hưởng ngày càng lớn đối với môi trường của trái đất. Cụ thể, ngành công nghiệp thuốc lá mỗi năm sản xuất khoảng 6.000 tỷ điếu thuốc lá và hậu quả là thải ra khoảng 840.000 tấn rác từ đầu lọc - loại rác nhựa phổ biến nhất trên hành tinh. Những đầu lọc này còn là những 'quả bom độc' chứa nicotine, cadmium, arsenic, ngấm vào đất, sông, biển và giết chết hệ sinh thái. Thạc sĩ Phạm Hồng Quân (Cố vấn chiến lược Trung tâm Bảo vệ môi trường và Ứng phó biến đổi khí hậu)

Cần áp dụng trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), trong đó yêu cầu các công ty thuốc lá phải chịu trách nhiệm tài chính trong việc thu gom và xử lý đầu lọc thuốc lá do mình sản xuất, tương tự mô hình EPR đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Mặt khác, cần có chính sách hỗ trợ nông dân trồng cây thuốc lá chuyển sang các loại cây khác thân thiện với môi trường, góp phần giảm phá rừng và phát thải; khuyến khích, tài trợ các nghiên cứu về tác động môi trường của thuốc lá và phát triển giải pháp thay thế như vật liệu phân hủy sinh học cho đầu lọc, nhằm giảm ô nhiễm nhựa; nhân rộng các mô hình 'vùng xanh' không thuốc lá tại trường học, công sở và khu dân cư…

Theo Bài và ảnh: THÁI SƠN/Nhân dân