Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, TS Lê Đức Thuận, chuyên gia giáo dục, nguyên Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo quận Ba Đình cho rằng, dự thảo sửa đổi Thông tư 29 đang cho thấy một bước chuyển đáng chú ý trong tư duy quản lý dạy thêm, học thêm.
![]()
TS Lê Đức Thuận, chuyên gia giáo dục, nguyên Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo quận Ba Đình. Ảnh: NVCC
+ Dự thảo sửa đổi Thông tư 29 đang thu hút nhiều ý kiến trái chiều khi cho phép linh hoạt thời lượng dạy thêm, kể cả vượt khung 2 tiết/tuần trong trường hợp đặc biệt. Theo ông, sự điều chỉnh này phản ánh thay đổi tư duy quản lý giáo dục như thế nào trong bối cảnh hiện nay?
- Sự điều chỉnh này là minh chứng cho thấy tư duy quản lý giáo dục đang chuyển hướng mạnh mẽ, tập trung vào sự minh bạch, khả thi, phù hợp thực tế và đáp ứng nhu cầu học tập chính đáng của học sinh.
Cụ thể, sự thay đổi này phản ánh việc chuyển từ mô hình 'kiểm soát cứng nhắc' (áp đặt mức giới hạn 2 tiết/tuần cho mọi đối tượng học sinh và địa bàn) sang quản lý trên cơ sở trách nhiệm và nhu cầu thực tế. Việc giới hạn cứng 2 tiết/môn/tuần đã bộc lộ vướng mắc, không đủ đáp ứng nhu cầu ôn tập chuyên sâu cho học sinh lớp 9, lớp 12, hoặc nhu cầu phụ đạo kiến thức cho học sinh ở các khu vực khó khăn, vùng sâu, vùng xa có mặt bằng kiến thức đầu vào thấp.
Việc trao quyền chủ động cho Hiệu trưởng đề xuất tăng thời lượng được đánh giá là 'chạm đúng điểm nghẽn' và phù hợp với xu hướng quản trị nhà trường hiện đại. Nó giúp nhà trường có đủ công cụ để hỗ trợ học sinh yếu kém hoặc bồi dưỡng chuyên sâu cho học sinh giỏi, đồng thời tránh áp dụng quy định một cách máy móc, cứng nhắc.
+ Khi áp lực học tập, thi cử ngày càng lớn, nhu cầu học thêm trong trường được xem là 'có thật' và 'chính đáng'. Tuy nhiên, linh hoạt đến đâu để không biến dạy thêm thành gánh nặng mới đối với học sinh, thưa ông?
- Nhu cầu học thêm trong trường là 'có thật' và 'chính đáng', nhất là đối với 3 nhóm đối tượng được quy định: Học sinh chưa đạt yêu cầu, học sinh giỏi, và học sinh cuối cấp tự nguyện ôn thi.
Để sự linh hoạt này không biến dạy thêm thành gánh nặng, dự thảo phải giữ nguyên tắc quan trọng nhất: Dạy thêm trong nhà trường tuyệt đối không được thu tiền của học sinh. Quy định này nhằm tránh dồn áp lực kinh tế lên gia đình người học, đồng thời bảo đảm môi trường học tập bình đẳng.
![]()
Dạy thêm trong nhà trường tuyệt đối không được thu tiền của học sinh.
Sự linh hoạt về thời lượng cần được kiểm soát chặt chẽ dựa trên các yếu tố sau, đặc biệt trong bối cảnh học sinh chịu áp lực lớn:
Thứ nhất, không tăng áp lực tâm lý: Việc điều chỉnh thời lượng phải đảm bảo không tăng thêm áp lực học tập. Điều này là tối quan trọng, bởi thực tế nhiều kết quả thăm dò cho thấy tỷ lệ học sinh THCS, THPT tại các thành phố lớn, nhất là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh có dấu hiệu lo âu, trầm cảm và căng thẳng ở mức khá cao.
Thứ hai, dựa trên nhu cầu thực sự và hiệu quả: Kế hoạch phải được xây dựng dựa trên khảo sát nhu cầu thật, được phụ huynh ủng hộ và cần thiết kế kế hoạch học tập với thời lượng phù hợp theo từng nhóm năng lực, nhằm bảo đảm hiệu quả và không gây quá tải cho học sinh.
+ Việc trao quyền quyết định cho Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo theo đề nghị của nhà trường được coi là điểm mới đáng chú ý. Theo ông, cơ chế này có đủ để bảo đảm tính kịp thời, sát thực tế nhưng vẫn ngăn ngừa nguy cơ lạm dụng hay không?
- Cơ chế này được đánh giá là hợp lý và cần thiết vì nó gỡ rối cho các trường, đặc biệt trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Nó vừa tạo sự linh hoạt cho cơ sở giáo dục chủ động điều chỉnh theo điều kiện cụ thể, vừa bảo đảm nguyên tắc quản lý thống nhất do có tầng giám sát của Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo.
Tuy nhiên, cơ chế này vẫn có những băn khoăn lớn về nguy cơ phát sinh thủ tục hành chính và thiếu tính kịp thời:
Đối với tính kịp thời, nhiều hiệu trưởng lo ngại rằng các hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi kéo dài từ đầu năm, nếu phải chờ Sở Giáo dục và Đào tạo phê duyệt sẽ chậm tiến độ triển khai.
Nguy cơ 'cơ chế xin - cho' sẽ dẫn đến việc phải lập hồ sơ đề xuất và chờ phê duyệt có thể phát sinh thủ tục không cần thiết và làm phức tạp công tác quản lý.
![]()
Hiệu trưởng nên được yêu cầu xây dựng kế hoạch ngay từ đầu năm học, dự liệu số lượng tiết tăng cường.
Để cơ chế này đảm bảo tính kịp thời và ngăn ngừa lạm dụng, cần trao quyền chủ động hơn cho hiệu trưởng. Hiệu trưởng nên được yêu cầu xây dựng kế hoạch ngay từ đầu năm học, dự liệu số lượng tiết tăng cường.
Sau khi triển khai, nhà trường thực hiện báo cáo đầy đủ với Sở Giáo dục và Đào tạo để phục vụ công tác quản lý, kiểm tra, và giám sát. Việc này đề cao trách nhiệm giải trình của người đứng đầu, vừa bảo đảm tính linh hoạt, vừa tránh lạm dụng hoặc tùy tiện.
+ Trên thực tế, dư luận lo ngại rằng nếu thiếu tiêu chí rõ ràng, sự 'linh hoạt' có thể dẫn tới tình trạng hợp thức hóa dạy thêm tràn lan. Theo ông, đâu là những tiêu chí cần được quy định minh bạch ngay trong văn bản dưới luật?
Sự lo ngại này là chính đáng, bởi nếu thiếu tiêu chí rõ ràng cho 'trường hợp đặc biệt,' tình trạng dạy thêm có thể tràn lan và chỉ khác ở chỗ có thêm giấy phép kinh doanh, được ví như 'bình mới rượu cũ'. Hiện tại, dự thảo chưa nêu rõ những tiêu chí nào cấu thành 'trường hợp đặc biệt'.
Để ngăn chặn tình trạng này và tăng cường minh bạch, các tiêu chí cần được quy định cụ thể, chi tiết ngay trong văn bản dưới luật:
Định nghĩa rõ 'Trường hợp đặc biệt': Cần quy định rõ các tình huống được phép tăng số tiết, ví dụ:
- Học sinh yếu kém/Trường khó khăn: Các trường thuộc khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa có điều kiện khó khăn, nơi học sinh có mặt bằng kiến thức đầu vào thấp.
- Giai đoạn cao điểm: Ôn thi chuyển cấp hoặc bồi dưỡng chuyên sâu cho nhóm học sinh khá, giỏi, đặc biệt là học sinh cuối cấp.
Quy định khung tối đa: Cần quy định rõ một khung thời lượng tối đa trong trường hợp được phép tăng tiết (ví dụ: 4-6 tiết/tuần trong giai đoạn nước rút), để các cơ sở giáo dục có cơ sở chủ động triển khai, tránh lúng túng.
Minh bạch về kinh phí: Cần làm rõ nguồn kinh phí chi trả cho giáo viên khi tổ chức dạy thêm miễn phí trong nhà trường. Sở Tài chính cần hướng dẫn quản lý và sử dụng nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước hoặc các nguồn hợp pháp khác.
Minh bạch quản lý ngoài nhà trường: Tăng cường yêu cầu các cơ sở dạy thêm tư nhân công khai và cập nhật thường xuyên các thông tin (môn học, thời lượng, mức thu, danh sách giáo viên) trên cổng thông tin hoặc niêm yết tại cơ sở để tăng hiệu quả sự giám sát kịp thời của xã hội.
![]()
Vấn đề dạy thêm, học thêm là biểu hiện của chất lượng giảng dạy chính khóa chưa đạt yêu cầu.
+ Nhìn rộng hơn, dự thảo sửa đổi Thông tư 29 được kỳ vọng tháo gỡ vướng mắc cho nhà trường và giáo viên. Nhưng theo ông, chính sách này cần tiếp tục điều chỉnh như thế nào để hài hòa giữa yêu cầu quản lý, quyền lợi giáo viên và quyền được học tập lành mạnh của học sinh?
Để chính sách đạt được sự hài hòa và tạo ra thay đổi tích cực, cần giải pháp tổng thể và căn cơ, đặc biệt là trong bối cảnh đổi mới giáo dục:
Về quyền được học tập lành mạnh (giải pháp căn cơ): Vấn đề dạy thêm, học thêm là biểu hiện của chất lượng giảng dạy chính khóa chưa đạt yêu cầu.
Để học sinh không cần học thêm, cần tập trung vào giải quyết vấn đề mang tính chiều sâu:
- Đổi mới chương trình và phương pháp dạy học: Cần giảm tải chương trình học và chuyển từ phương pháp dồn ép kiến thức sang dạy tư duy.
- Đổi mới phương pháp thi cử: Đây là vấn đề quan trọng nhất. Cần đổi mới nội dung, phương pháp thi cử để đề thi tập trung vào những vấn đề liên quan đến đổi mới sáng tạo của người học, thay vì chỉ là kiến thức phổ thông bình thường.
Về quyền lợi giáo viên và tài chính: Cần có cơ chế rõ ràng về tính thừa giờ và đảm bảo nguồn kinh phí để chi trả cho giáo viên khi tham gia dạy thêm miễn phí trong nhà trường. Sở Tài chính cần tham mưu bố trí và hướng dẫn quản lý, sử dụng kinh phí tổ chức dạy thêm từ nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn hợp pháp khác.
Về yêu cầu quản lý (linh hoạt nhưng không buông lỏng): Phân quyền cho cấp cơ sở: Việc trao quyền quản lý hoạt động dạy thêm ngoài nhà trường cho UBND cấp xã là phù hợp, vì phạm vi quản lý hẹp hơn sẽ giúp việc giám sát sát thực tế, kịp thời và hiệu quả hơn.
Tăng trách nhiệm giải trình của Hiệu trưởng: Cần quy định rõ ràng rằng hiệu trưởng không vô can khi giáo viên vi phạm quy định dạy thêm, học thêm, ngay cả khi sự việc diễn ra ngoài nhà trường, do họ có trách nhiệm quản lý, giám sát và xử lý vi phạm.
Chính sách sửa đổi Thông tư 29 được kỳ vọng là một bước điều chỉnh hợp lý, giúp kiểm soát hoạt động dạy thêm hiện nay phù hợp hơn. Tuy nhiên, để tạo ra thay đổi tích cực lâu dài, cần phải thay đổi sâu rộng bằng các cải cách căn bản về chương trình và thi cử.
+ Trân trọng cảm ơn TS Lê Đức Thuận!
Copy link
Quay lại
