Khơi thông chính sách cho nghệ nhân: Tôn vinh 'di sản sống'

Nghệ nhân chính là cầu nối, chính sách đãi ngộ chính là nền móng để chiếc cầu ấy bền vững.

11/08/2025 21:18

Thời gian vừa qua, chung tay gìn giữ nghệ thuật truyền thống Việt có vai trò không nhỏ của các nghệ nhân. Nghệ nhân được UNESCO trân trọng gọi là những báu vật nhân văn sống, bởi họ là người nắm giữ tinh hoa văn hóa nghệ thuật hay nghề truyền thống của dân tộc. Câu chuyện đãi ngộ nghệ nhân không chỉ còn là câu chuyện nội bộ của ngành văn hóa mà đang trở thành một yêu cầu cấp thiết trong chính sách văn hóa quốc gia của các địa phương. Tín hiệu tích cực là sự thay đổi về cơ chế đãi ngộ nghệ nhân đang đến từ hệ thống, với những bước đi rõ ràng và lâu dài.

Thực tế thời gian qua, ở nhiều địa phương nghệ nhân vẫn gắn bó với di sản trong điều kiện kinh tế eo hẹp. Đa phần họ đều ở tuổi xưa nay hiếm, vì thế tiếng lòng chung là cần một chính sách đủ mạnh để biến tình yêu di sản thành công việc có thể nuôi sống bản thân, để họ giữ và lan tỏa lửa nghề. Sau những mong chờ, mới đây Nghị định 215 vừa được Chính phủ ban hành cũng đã nêu rõ, từ tháng 9 tới, nhiều chính sách đãi ngộ nghệ nhân sẽ được triển khai trong thực tế. Đây được xem là bước tiến quan trọng giúp nghệ nhân quyết tâm sáng tạo, truyền dạy và góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản trong đời sống đương đại.

Lần đầu tiên, nghệ nhân nhân dân và nghệ nhân ưu tú lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể sẽ được trợ cấp sinh hoạt hàng tháng và Nhà nước đóng toàn bộ bảo hiểm y tế, hỗ trợ chi phí mai táng khi mất. Chính sách cũng ưu tiên cho nghệ nhân là người dân tộc thiểu số, người khuyết tật, hộ nghèo hoặc sống ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, những nơi điều kiện kinh tế khó khăn nhưng giàu giá trị di sản. Ngoài hỗ trợ đời sống, nghị định bổ sung kinh phí để nghệ nhân truyền dạy di sản, tổ chức lớp học cho thế hệ trẻ, tham gia biểu diễn và quảng bá văn hóa. Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cả nước hiện có gần 3000 nghệ nhân sẽ được thụ hưởng chính sách mới này.

Chính sách mới nếu thực sự đi vào cuộc sống sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, nghệ nhân được tiếp sức, câu lạc bộ di sản có nền tảng hoạt động và thế hệ kế cận có môi trường học hỏi tốt hơn. Nhiều nghệ nhân đã đón nhận thông tin mới về chính sách mới này với niềm vui xen lẫn xúc động. Đãi ngộ hợp lý không chỉ giúp họ an tâm mà còn tiếp thêm sức mạnh tinh thần để dành trọn tâm huyết cho việc truyền dạy di sản. Bởi lẽ, mỗi bài hát, mỗi nét hoa văn, mỗi đường gốm khi được gìn giữ đều là một phần hồn Việt tiếp tục được trao quyền.

Khi giá trị lao động sáng tạo được ghi nhận xứng đáng, nghệ nhân không chỉ gắn bó lâu dài mà còn chủ động đào tạo thế hệ mới, biến di sản thành tài sản sống của cộng đồng. Thực tế đã chứng minh ở một số địa phương chủ động xây dựng cơ chế đãi ngộ cho nghệ nhân, như Phú Thọ, Bắc Ninh, Hà Nội, Đà Nẵng… công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản đã có hiệu quả tích cực.

Nghệ nhân chính là cầu nối, chính sách đãi ngộ chính là nền móng để chiếc cầu ấy bền vững. Khi nghệ nhân yên tâm sống và truyền dạy, di sản sẽ không chỉ tồn tại theo một khái niệm mà sẽ là một phần của đời sống hôm nay được trao quyền qua từng thế hệ. Đó không chỉ là câu chuyện của ngành văn hóa mà là trách nhiệm chủ của xã hội, để hun hút Việt Nam tiếp tục ngân vang trong tương lai.