Chuyển đổi số ở cơ sở: Người dân chủ động hơn trong hành trình thoát nghèo

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra sâu rộng, việc đưa thông tin và dịch vụ số đến với người dân vùng khó khăn trở thành yêu cầu cấp thiết, nhằm khắc phục bất bình đẳng số, thúc đẩy phát triển toàn diện và giữ vững mục tiêu giảm nghèo bền vững.

03/12/2025 23:30

Thông tin đến với cơ sở - mở lối phát triển cho người dân vùng khó khăn

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định rõ vai trò của thông tin và môi trường số trong phát triển kinh tế – xã hội. Nghị quyết đặt ra yêu cầu xây dựng lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới phương thức quản trị quốc gia và khắc phục nguy cơ tụt hậu. Tinh thần này đã tác động trực tiếp đến công tác giảm nghèo bền vững, một lĩnh vực vốn chịu ảnh hưởng sâu sắc từ sự bất bình đẳng về cơ hội tiếp cận thông tin.

Giảm nghèo thông tin đóng vai trò then chốt để bảo đảm công bằng trong thụ hưởng chính sách, đồng thời tạo điều kiện để người dân tiếp cận tri thức mới và nâng cao năng lực sản xuất. Ảnh minh hoạ: B.TN

Dự án 6 'Truyền thông và giảm nghèo thông tin' thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025 được thiết kế nhằm khắc phục những hạn chế đó. Mục tiêu trọng tâm là hỗ trợ hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo và người dân ở địa bàn đặc biệt khó khăn được tiếp cận thông tin thiết yếu, sử dụng dịch vụ viễn thông và tham gia vào môi trường số. Đồng thời, dự án chú trọng nâng cao năng lực hệ thống thông tin cơ sở, bảo đảm 100% xã đặc biệt khó khăn, xã đảo và huyện đảo có hệ thống loa truyền thanh hoạt động ổn định, đáp ứng yêu cầu tuyên truyền và điều hành tại chỗ.

Điểm đáng chú ý là dự án không chỉ tập trung vào hạ tầng, mà còn chú trọng cung cấp thông tin thiết yếu: chính sách giảm nghèo, kiến thức sản xuất – kinh doanh, kỹ thuật chăn nuôi trồng trọt, kinh nghiệm thị trường… Việc phổ biến thông tin phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng vùng đặc thù giúp người dân thay đổi nhận thức, tiếp cận chính sách thuận lợi hơn và chủ động tìm kiếm cơ hội phát triển.

Thực tiễn ở nhiều địa phương đã cho thấy hiệu quả thiết thực của dự án:

Tại Lạng Sơn, công tác truyền thông được triển khai đồng bộ với gần 3.500 tin, bài, phóng sự và hơn 110.000 tờ rơi được phát hành. Tỉnh tổ chức đối thoại, tập huấn cho hơn 12.120 người; thiết lập mới cụm thông tin điện tử công cộng tại cửa khẩu; duy trì 7 điểm cung cấp dịch vụ thông tin; xây dựng 26 đài truyền thanh với 175 cụm loa. Những hoạt động này góp phần quan trọng giúp tỷ lệ hộ nghèo dự kiến năm 2025 giảm còn 1,36%.

Tại Thái Nguyên, nơi người dân từng gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận chính sách, dự án đã mang lại chuyển biến rõ rệt. Trong 9 tháng đầu năm, tỉnh tổ chức 7 lớp nâng cao năng lực cho gần 600 cán bộ làm công tác giảm nghèo và 12 lớp tập huấn cho gần 400 người dân. Nhờ được tiếp cận thông tin đầy đủ, người dân hiểu rõ quyền lợi, thủ tục hỗ trợ và ngày càng chủ động trong việc đăng ký, thụ hưởng chính sách.

Tại Sơn La, nhiều mô hình sáng tạo đã được triển khai. Cán bộ thôn bản, đoàn thể được tập huấn kỹ năng số để hỗ trợ, hướng dẫn bà con sử dụng điện thoại thông minh, truy cập thông tin chính thống, tìm kiếm kỹ thuật sản xuất. Các nhóm Zalo, Facebook của thôn bản, xã được duy trì thường xuyên, cập nhật thông tin về vốn vay, giá cả thị trường, mô hình sản xuất hiệu quả. Nhờ đó, nhiều hộ dân mạnh dạn mở rộng sản xuất, kết nối đầu ra qua mạng xã hội và nâng cao thu nhập.

Có thể thấy: khi thông tin được lan tỏa đúng – đủ – kịp thời, năng lực người dân được nâng cao, tư duy được đổi mới và cơ hội thoát nghèo trở nên rõ ràng hơn.

Chuyển đổi số – trụ cột củng cố năng lực tự chủ và giảm tái nghèo

Một trong những nguyên nhân khiến nhiều hộ nghèo bị 'bỏ lỡ' chính sách hỗ trợ là thiếu thông tin hoặc tiếp cận thông tin muộn. Vì vậy, giảm nghèo thông tin không chỉ là việc truyền tải dữ liệu, mà là giải pháp căn cơ để mở rộng công bằng xã hội, giúp người dân nắm bắt cơ hội từ các nguồn lực phát triển.

Khi thông tin được lan tỏa đúng – đủ – kịp thời, năng lực người dân được nâng cao, tư duy được đổi mới và cơ hội thoát nghèo trở nên rõ ràng hơn. Ảnh minh hoạ

Chuyển đổi số đang đặt ra yêu cầu mới về kỹ năng và năng lực sử dụng công nghệ. Với người dân vùng nghèo, việc biết sử dụng điện thoại thông minh, biết tìm kiếm và xác thực thông tin, biết giao dịch điện tử hay quảng bá sản phẩm online không còn là kỹ năng phụ, mà trở thành điều kiện để tham gia đời sống kinh tế – xã hội hiện đại.

Khi có kỹ năng số, người dân từ vị thế 'người thụ hưởng' chuyển sang 'người chủ động tạo lập giá trị': Tự tìm hiểu chính sách mà không cần chờ cán bộ thôn bản; Tự học kỹ thuật sản xuất qua các nền tảng số; Tự bán sản phẩm qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử; Tự tiếp cận nguồn vốn, đăng ký dịch vụ công trực tuyến; Tự bảo vệ mình trước thông tin xấu độc.

Đây là bước chuyển căn bản giúp giảm nghèo trở nên tự chủ, bền vững và giảm nguy cơ tái nghèo trong bối cảnh thị trường lao động và môi trường kinh tế thay đổi nhanh.

Trong giai đoạn 2026–2030, thiếu hụt thông tin tiếp tục được xác định là một trong sáu chiều thiếu hụt cơ bản của người nghèo, cùng với y tế, giáo dục, việc làm, nhà ở, nước sạch – vệ sinh. Điều này khẳng định thông tin là một loại 'tài nguyên công' thiết yếu như điện, nước hay giao thông; thiếu thông tin đồng nghĩa với hạn chế khả năng phát triển.

Khi được tiếp cận thông tin, người dân có cơ sở để lựa chọn mô hình sản xuất phù hợp, tránh tình trạng sản xuất manh mún, tự phát. Khi có thông tin thị trường, họ biết nhu cầu tiêu thụ, biết đầu tư đúng thời điểm, biết kết nối đầu ra… Từ đó hình thành chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến tiêu dùng, giúp gia tăng thu nhập và mở rộng khả năng cạnh tranh.

Giảm nghèo thông tin không chỉ là một hợp phần hỗ trợ kỹ thuật, mà là chiến lược bảo đảm bình đẳng số, trao quyền tri thức và củng cố nền tảng phát triển bền vững cho người dân. Khi người dân được tiếp cận thông tin đầy đủ, họ có trong tay chìa khóa để tự thay đổi cuộc sống, chủ động nắm bắt cơ hội và vươn lên thoát nghèo.

Trong kỷ nguyên số, đây chính là con đường để hiện thực hóa mục tiêu: nhân dân được thụ hưởng công bằng, đất nước phát triển bền vững, không ai bị bỏ lại phía sau.

Theo Khánh Ngọc/Nhà báo và Công luận