Đánh thức di sản giữa lòng đô thị

Sau hơn một năm nghiên cứu và triển khai, bốn tour du lịch di sản độc đáo vừa chính thức ra mắt tại Hà Nội, kết nối 28 di tích tiêu biểu thông qua các hành trình tích hợp trải nghiệm và công nghệ.

14/12/2025 07:17

Du khách tìm hiểu nghề thêu tại đình Tú Thị, một điểm đến di sản trong tuyến đình thờ Tổ nghề.

Chương trình nhằm đóng góp vào nỗ lực 'biến di sản thành tài sản' phục vụ công nghiệp văn hóa Thủ đô, gắn với đào tạo nguồn nhân lực và mở rộng hợp tác quốc tế.

Dự án 'Các hành trình du lịch di sản thành phố Hà Nội' thuộc khuôn khổ chương trình FEF-R Patrimoine, do Bộ châu Âu và Ngoại giao Pháp tài trợ, phối hợp các cơ quan ngoại giao, nhiều đối tác học thuật và nghiên cứu uy tín của Việt Nam và Pháp.

Thực tế cho thấy, giữa nhịp sống ngày càng sôi động và tốc độ đô thị hóa nhanh của Hà Nội, các di tích lịch sử-văn hóa cổ kính vẫn lặng lẽ tồn tại, có nơi bị bao bọc bởi nhà cao tầng, có nơi trở thành phần ẩn khuất trong ký ức cộng đồng. Việc bảo tồn và phát huy giá trị gìn giữ di sản không còn là câu chuyện riêng của giới nghiên cứu, mà đòi hỏi những cách tiếp cận mới, linh hoạt hơn, gần hơn với đời sống đương đại.

Trong bối cảnh đó, việc ra mắt bốn hành trình du lịch di sản được nhìn nhận như một thử nghiệm giàu ý nghĩa, khi di sản được tiếp thêm sức sống bằng ngôn ngữ của công nghệ và tư duy phát triển của công nghiệp văn hóa.

Sau hơn một năm nghiên cứu và triển khai, bốn tour du lịch di sản độc đáo vừa chính thức ra mắt tại Hà Nội, kết nối 28 di tích tiêu biểu thông qua các hành trình tích hợp trải nghiệm và công nghệ.

Theo nhóm thực hiện, từ hơn 100 di tích được khảo sát trên địa bàn Hà Nội, 28 di tích tiêu biểu đã được chọn để xây dựng bốn hành trình thử nghiệm gắn với bốn dòng tín ngưỡng quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt Nam.

Dự án quy tụ gần 40 chuyên gia văn hóa, lịch sử, công nghệ cùng khoảng 100 sinh viên tham gia khảo sát thực địa, đến từ Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật - Đại học Quốc gia Hà Nội; Trường đại học Kiến trúc Hà Nội.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp, điều phối khoa học chính của dự án, đại diện Cơ quan hợp tác kỹ thuật quốc tế Pháp cho biết: 'Dự án đã đào tạo sinh viên các chuyên ngành du lịch, lịch sử, văn hóa, kiến trúc về phương pháp khảo sát và lý thuyết di sản; tổ chức nghiên cứu tập thể với 10 nội dung chuyên sâu; xây dựng được 1 website, 1 bản đồ tương tác và 1 ứng dụng chỉ dẫn'.

Bốn tour du lịch hướng tới mục tiêu vừa phục vụ tham quan, vừa tạo nền tảng dữ liệu cho nghiên cứu và đào tạo.

Hành trình thứ nhất, 'Thăng Long Tứ Trấn', kết nối bốn ngôi đền linh thiêng trấn giữ kinh thành xưa gồm Bạch Mã, Voi Phục, Quán Thánh và Kim Liên, tương ứng với bốn hướng đông-tây-nam-bắc.

Hành trình thứ hai, tuyến các đền thờ Mẫu, kết nối các điểm tiêu biểu gồm Đông Hạ, Vũ Thạch, Bà Kiệu, Xuân Yên, Đền Dâu, Vọng Tiên, Phủ Tây Hồ và cây hương ga Long Biên, giới thiệu tín ngưỡng Tam phủ - di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh.

Hành trình thứ ba, tuyến đình thờ Tổ nghề, đi qua khu phố cổ Hà Nội với các điểm Kim Ngân (kim hoàn), Đồng Lạc (cổ yếm), Phả Trúc Lâm (da giày), Hà Vĩ (sơn), Phúc Hậu (tráng gương), Tú Thị (thêu), Lò Rèn (rèn), Ngũ Xã (đúc đồng).

Hành trình thứ tư, tuyến chùa Hà Nội, gắn với Sa môn An Thiền (Phúc Điền) - một vị tổ tiêu biểu của Phật giáo Việt Nam, đưa du khách tham quan qua các địa danh như Báo Thiên (nay chỉ còn trong ký ức), Liên Trì, Hàm Long và Liên Phái...

Điểm đặc biệt của dự án là việc số hóa được khối lượng lớn tư liệu bằng tiếng Pháp, Hán Nôm, tiếng Việt. Mỗi di tích được xây dựng thành một hồ sơ điện tử hoàn chỉnh, gồm mô tả khoa học, hình ảnh xưa và nay, video, trích dẫn từ văn bia, tư liệu Hán Nôm, sơ đồ kiến trúc và danh mục nghiên cứu liên quan. Toàn bộ dữ liệu được tích hợp vào bản đồ tương tác điện tử, mã QR tại điểm di tích và ứng dụng H-Heritage, giúp người dân, du khách, học sinh và sinh viên tiếp cận thông tin bằng điện thoại thông minh.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Ba Đình Phạm Thị Diễm cho biết: 'Thời gian qua, phường đã thí điểm nhiều sản phẩm du lịch văn hóa ứng dụng công nghệ hiện đại bước đầu mang lại kết quả tích cực. Việc triển khai dự án góp phần đưa Ba Đình trở thành điểm đến mang dấu ấn đối với du khách trong và ngoài nước, theo tinh thần văn minh, hiện đại nhưng vẫn giàu bản sắc'.

Kết quả từ bốn hành trình thử nghiệm cho thấy, khi di sản được tổ chức theo hướng dễ tiếp cận, có dữ liệu số đồng bộ và gắn với hoạt động đào tạo, việc 'đánh thức' giá trị di sản không chỉ dừng ở tham quan.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp, nhóm nghiên cứu đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng mô hình, nghiên cứu xây dựng các hành trình mới về làng nghề, nhà thờ cổ thời Pháp, các biệt thự cổ, nhánh Phật giáo chịu ảnh hưởng của Ấn Độ và Trung Hoa cũng như các làng nghề vùng ven Hà Nội; đồng thời quảng bá các hành trình này tại thị trường châu Âu. Bà đề xuất mong muốn phối hợp thêm với Trường đại học Văn hóa, các khoa du lịch, Sở Du lịch Hà Nội, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để từng bước phủ sóng 'mạng di sản' ra toàn quốc.

Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn khẳng định, đây là mô hình tiếp cận di sản hoàn toàn mới, giúp đưa các giá trị lịch sử-văn hóa trở nên gần gũi hơn với giới trẻ và du khách quốc tế; đồng thời bày tỏ kỳ vọng dự án sẽ tiếp tục được mở rộng tại các địa bàn khác của Hà Nội và nhiều địa phương trên cả nước.

Theo HẢI LÂM/Nhân dân