Quyền học tập và cam kết quyền con người của Việt Nam

Hôm nay là kỷ niệm 77 năm Ngày Nhân quyền thế giới (10-12-1948 - 10-12-2025). Với bất kỳ quốc gia nào, không có quyền nào tác động sâu rộng đến tương lai của một dân tộc như quyền được học tập. Đây là quyền mở ra mọi quyền khác: quyền tiếp cận cơ hội, quyền phát triển, và quyền vươn lên bình đẳng.

10/12/2025 06:56

Vì vậy, bảo đảm quyền học tập không đơn thuần là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà là câu trả lời rõ ràng nhất của một quốc gia với cộng đồng quốc tế về mức độ tôn trọng và bảo vệ quyền con người.

Tại Việt Nam, quyết định miễn học phí giáo dục phổ thông công lập từ năm học 2025-2026 đã gây nên tiếng vang lớn. Đây là cột mốc đánh dấu sự chuyển dịch từ cam kết pháp lý sang cam kết thực chất: Nhà nước chủ động tháo gỡ mọi rào cản kinh tế để mọi trẻ em đều có thể đến trường.

Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, đặc biệt sau đại dịch Covid-19, quyết định này phản ánh lựa chọn mang đặc thù của quốc gia chúng ta: ưu tiên giáo dục, ưu tiên cho tương lai của cả dân tộc.

Quyền được học tập đã hiện diện trong Hiến pháp 1946 của chúng ta, ghi nhận giáo dục là quyền cơ bản của công dân. Qua từng giai đoạn lịch sử, quyền ấy ngày càng được mở rộng theo tinh thần hiện đại hóa và hội nhập. Hiến pháp 2013 xác định rõ: 'Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu'. Đó là định hướng xuyên suốt trong chiến lược phát triển con người Việt Nam.

Tham gia Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (ICESCR), Việt Nam nghiêm túc thực thi các cam kết này thông qua hàng loạt chính sách cụ thể. Những con số biết nói là minh chứng rõ ràng: Đến năm 2024, 100% tỉnh, thành phố duy trì phổ cập tiểu học và THCS; nhiều địa phương đạt trên 80% phổ cập THPT. Đây không chỉ là thành tích của ngành giáo dục mà là kết quả của một chiến lược dài hơi, nhất quán: không để bất kỳ trẻ em nào bị bỏ lại vì hoàn cảnh.

Hỗ trợ học sinh nghèo, miễn, giảm học phí, chính sách đặc thù cho học sinh dân tộc thiểu số… đã tạo nên 'lưới an sinh giáo dục' mạnh mẽ, và cũng là một cách tiếp cận rất nhân văn của Việt Nam trong bảo vệ quyền con người.

Trong đó, có thể thấy một điểm đáng chú ý: sự đổi mới căn bản giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Chương trình giáo dục phổ thông 2018 không chỉ là cải cách nội dung. Đó là sự chuyển dịch tư duy về quyền học tập. Người học không còn bị xem là 'đối tượng tiếp thu kiến thức' mà là chủ thể sáng tạo.

Khi Luật Giáo dục 2019 đặt 'học suốt đời' là một nguyên tắc nền tảng, Việt Nam đã bước vào nhóm quốc gia thúc đẩy mô hình xã hội học tập, đây là điều kiện để mỗi người dân được học không chỉ trong tuổi đến trường mà trong suốt cuộc sống.

Tất nhiên, những vấn đề còn tồn tại lâu nay, như chênh lệch chất lượng giáo dục vùng miền, thiếu đồng đều về cơ sở vật chất, sự liên kết đào tạo còn khá lỏng…, đều là thách thức của quá trình phát triển. Vấn đề cốt lõi là Việt Nam đã và đang liên tục nỗ lực cũng như điều chỉnh chính sách theo hướng tiến bộ hơn. Khi một quốc gia ưu tiên giáo dục, quốc gia đó đã ưu tiên quyền con người theo cách mạnh mẽ nhất.

Bởi cuối cùng, quyền con người chỉ có ý nghĩa khi mỗi người dân có cơ hội trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Con đường ngắn nhất, bền vững nhất để đi tới mục tiêu ấy chính là giáo dục - nền tảng mà Việt Nam đang từng bước bảo đảm bằng chính sách, bằng nguồn lực và bằng quyết tâm chính trị nhất quán.

TIN LIÊN QUAN