Thiếu hụt lithium trong não có thể làm tăng nguy cơ Alzheimer

Theo một nghiên cứu mới, việc thiếu hụt nguyên tố kim loại lithium trong cơ thể góp phần vào sự tiến triển của chứng sa sút trí tuệ ở bệnh nhân Alzheimer.

10/08/2025 08:15

Một nghiên cứu kéo dài suốt 10 năm của nhóm nghiên cứu của trường Y Harvard vừa được công bố trên tạp chí Nature. Nghiên cứu này tiết lộ việc thiếu hụt nguyên tố kim loại lithium trong cơ thể có thể là yếu tố then chốt góp phần vào sự tiến triển của chứng sa sút trí tuệ ở bệnh nhân Alzheimer.

Các nhà khoa học thuộc trường Y Harvard phát hiện lithium - vốn tồn tại tự nhiên trong não người và đóng vai trò duy trì hoạt động bình thường của tất cả các loại tế bào chính - có thể giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi sự thoái hóa. Theo nhóm nghiên cứu của Harvard, việc mất lithium trong não là một trong những biến đổi sớm nhất dẫn đến bệnh Alzheimer. Ở chuột, sự thiếu hụt này làm gia tốc quá trình suy giảm trí nhớ.

Một số trường hợp thiếu hụt lithium được cho là bắt nguồn từ việc cơ thể giảm khả năng hấp thu nguyên tố này, hoặc do lithium bị 'bẫy' trong các mảng amyloid - dấu hiệu đặc trưng của bệnh Alzheimer.

Đáng chú ý, các nhà khoa học đã thử nghiệm một hợp chất mới có tên lithium orotate, có khả năng tránh bị các mảng amyloid giữ lại và phục hồi trí nhớ ở chuột.

Trong mô hình chuột mắc bệnh Alzheimer, tình trạng thiếu hụt lithium (bên phải, hàng trên) làm tăng đáng kể lượng lắng đọng beta amyloid trong não so với những con chuột có mức lithium sinh lý bình thường (bên trái, hàng trên). Điều tương tự cũng đúng với protein rối loạn sợi thần kinh của bệnh Alzheimer (hàng dưới). (Ảnh: Phòng thí nghiệm Yankner)

Nghiên cứu sử dụng phương pháp quang phổ khối tiên tiến để đo hàm lượng vi lượng của khoảng 30 loại kim loại trong mẫu não và máu của ba nhóm người: Khỏe mạnh, ở giai đoạn đầu sa sút trí tuệ và mắc Alzheimer giai đoạn nặng. Kết quả cho thấy, lithium là nguyên tố duy nhất có mức độ thay đổi rõ rệt giữa các nhóm và biến đổi này xuất hiện ngay ở giai đoạn sớm của suy giảm trí nhớ.

'Lithium giống như các dưỡng chất khác mà chúng ta nhận từ môi trường, chẳng hạn như sắt hay vitamin C. Đây là lần đầu tiên chúng tôi chứng minh được lithium tồn tại ở mức tự nhiên có ý nghĩa sinh học mà không cần bổ sung dưới dạng thuốc', giáo sư Bruce Yankner, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết.

Trước đây, các hợp chất lithium được dùng để điều trị nhiều bệnh tâm thần như rối loạn lưỡng cực hay trầm cảm nặng, nhưng ở liều lượng cao có thể gây độc, đặc biệt với người cao tuổi. Phát hiện mới cho thấy lithium orotate có hiệu quả ở liều thấp hơn tới 1.000 lần - đủ để tái tạo mức lithium tự nhiên trong não mà không gây độc tính.

Ảnh minh họa/Nguồn Internet

Hình ảnh từ nghiên cứu còn chỉ ra, thiếu hụt lithium khiến lớp myelin bao bọc sợi trục thần kinh trở nên mỏng hơn, làm suy giảm khả năng truyền tín hiệu thần kinh.

Dù kết quả trên mô hình động vật rất hứa hẹn, các nhà khoa học nhấn mạnh cần tiến hành thử nghiệm lâm sàng ở người để xác nhận hiệu quả và độ an toàn của lithium orotate.

Nếu được chứng minh, phát hiện này có thể mở ra hướng mới trong phòng ngừa và điều trị bệnh Alzheimer - căn bệnh hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn và đang ảnh hưởng tới hàng chục triệu người trên thế giới.

Bệnh Alzheimer là một trong những bệnh thoái hóa thần kinh phổ biến và số bệnh nhân được dự đoán sẽ tăng lên hơn 100 triệu người vào năm 2050 (Bauer et al., 2021). Hiện nay, bệnh chưa thể chữa khỏi hoàn toàn và điều trị chủ yếu tập trung vào việc phát hiện và phòng ngừa sớm.

Các loại thuốc biệt dược dùng trong điều trị và kiểm soát bệnh (như rasagline, rivastigmine và donepezil) chủ yếu liên quan đến ức chế enzyme cholinesterase và β- secretase (BACE-1) hoặc ức chế thụ thể N-methyl-D-aspartate (NMDA) là memantin.

Tuy nhiên, những loại thuốc này lại có tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, chóng mặt, nhiễm độc gan và rối loạn tiêu hóa. Chính vì vậy, hướng điều trị tiềm năng trong tương lai là sử dụng các sản phẩm tự nhiên giàu dinh dưỡng, có hoạt tính bảo vệ thần kinh, ít gây ra hoặc không có tác dụng phụ so với thuốc tổng hợp.

Theo - Bình Nguyên (Tổng hợp)/Tri thức & Cuộc sống