Tôn giáo, dân tộc đồng hành với TPHCM - Bài 4: Niềm tin và bản sắc trong kỷ nguyên số

TPHCM cùng nhiều tỉnh, thành phố bước vào kỷ nguyên chuyển đổi số với sức sống năng động, hiện đại, nhưng vẫn gìn giữ mạch nguồn văn hóa, tín ngưỡng bền chặt. Các cộng đồng tôn giáo, dân tộc cùng hòa nhịp bằng những hình thức mới mẻ, từ nghi lễ trực tuyến đến thương mại số và các phong trào thiện nguyện. Sức mạnh tinh thần đó tiếp thêm niềm tin và sự gắn kết cho thành phố hôm nay.

06/11/2025 09:36

Sức hút của những nghi lễ trực tuyến

Không đứng ngoài dòng chảy chuyển đổi số của TPHCM và đất nước, Phật giáo cùng nhiều tôn giáo khác chủ động hòa mình vào công nghệ mới. Những ngôi chùa vốn quen với khói hương, chuông mõ nay xuất hiện trên YouTube, Facebook, TikTok như những 'không gian số' quen thuộc, nơi nghi lễ, giáo lý và thông điệp cộng đồng được truyền đi nhanh chóng. Từ lễ Vu Lan trực tuyến, sớ cầu an đăng ký qua Zalo đến các thư viện số đa ngôn ngữ, dấu ấn công nghệ đã xuất hiện trong đời sống tín ngưỡng, giúp tôn giáo tiếp cận gần hơn với người dân, đặc biệt là giới trẻ.

Trong mùa Vu Lan 2025, lần đầu tiên, nhiều đại lễ của các chùa lớn như Vĩnh Nghiêm, An Lạc (TPHCM), Ba Vàng (tỉnh Quảng Ninh)... được phát trực tiếp, thu hút hàng trăm ngàn lượt theo dõi. Phật tử xa quê chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh đã có thể tham gia tụng kinh, cài bông hồng báo hiếu, hay đăng ký cầu siêu trực tuyến. Những nghi lễ vốn gắn với không gian chùa chiền nay đã hiện diện trên thế giới số, mở rộng biên giới gắn kết cộng đồng.

Cùng với nghi lễ, hoạt động kinh tế - xã hội gắn với tôn giáo cũng được số hóa. Nhiều nhà sư, cơ sở tự viện tổ chức livestream bán nến thơm, nhang sạch, thảo dược gây quỹ duy trì chùa và làm từ thiện.

Chẳng hạn như sư thầy Thích Đàm Ngoan (chùa Hồi Long, tỉnh Thanh Hóa) bán dầu gội thảo dược được công nhận OCOP 3 sao, toàn bộ lợi nhuận được sử dụng để nuôi dưỡng trẻ mồ côi. Trên TikTok, tài khoản 'thichkhaiquang' của một sư thầy (với gần 700.000 người theo dõi) bán tượng thần tài, đồ khô xen lẫn những câu chuyện tu hành và đời thường. Sự mộc mạc ấy chạm đến người xem, biến mỗi lượt mua hàng thành một cách chung tay hỗ trợ ngôi chùa.

Người dân khu phố 14, phường Minh Phụng, TPHCM đến 'tiểu thư viện số' tại nhà chị Phùng Kim Phụng xem hình ảnh, tài liệu đã được dịch sang tiếng Hoa. Ảnh: HOÀI NAM

Các cơ sở tôn giáo còn xây dựng thư viện số phục vụ cộng đồng. Ở phường Minh Phụng (TPHCM), căn nhà nhỏ của chị Phùng Kim Phụng, một phật tử người Hoa, đảng viên khu phố 14, đã trở thành hình ảnh quen thuộc, được người dân gọi vui là 'tiểu thư viện số'. Chị Phụng thường xuyên dịch các nghị quyết, chính sách của Đảng và Nhà nước sang tiếng Hoa, chia sẻ qua Zalo để bà con dễ tiếp cận. Người nào chưa rành công nghệ, chỉ cần đến là được chị tận tay chỉ cách vào app, quét mã QR, đọc văn bản; thậm chí chị Phụng sẵn sàng ngồi cả buổi dịch và giải thích cặn kẽ từng trang.

Ở phường Chợ Lớn (TPHCM), chùa Bửu Sơn (đường Xóm Vôi) cũng vừa hình thành một thư viện số quy mô hơn. Hơn 200 đầu sách về kinh Phật, giáo dục, pháp luật đã được dịch ra tiếng Việt - Hoa - Anh và đưa lên nền tảng trực tuyến, người dân chỉ cần quét mã QR để đọc. Thượng tọa Thích Giác Hiệp, trụ trì chùa, còn kiên trì giải thích cho bà con mỗi khi gặp chỗ khó hiểu. Đặc biệt, thư viện này thường xuyên cập nhật những đường dẫn (link) nhận diện thông tin xấu, xuyên tạc chính sách tôn giáo - dân tộc, giúp phật tử nâng cao cảnh giác, vững niềm tin.

Có thể nói, khi đời sống đô thị bước vào kỷ nguyên hiện đại, tôn giáo - vốn gắn với niềm tin và sự an yên - đã nhanh nhạy chọn cách chuyển mình. Những bước đi ấy không chỉ giữ vững truyền thống mà còn mở ra một kênh kết nối mới giữa tín ngưỡng với cộng đồng, giữa đạo và đời, giữa quá khứ và tương lai.

Hòa nhịp cải cách số

Gần trưa, sảnh Trung tâm Phục vụ hành chính công phường An Đông (TPHCM) vẫn rộn ràng người ra vào. Giữa không khí bận rộn, tình nguyện viên đưa ông Trần Cẩm Tường (sinh năm 1961), một cư dân người Hoa, đến bàn tiếp nhận của anh Châu Trần Chí Hào, công chức phụ trách cấp giấy phép xây dựng.

'Chú ngồi đây, con xem giúp', anh đỡ xấp giấy tờ rồi nhẹ nhàng chuyển sang nói tiếng Quảng Đông: 'Trước hết, chú cho con xác nhận lại vài thông tin nha'. Ông Tường khẽ gật, nếp nhăn căng thẳng nơi trán bỗng giãn hẳn.

Anh Chí Hào vốn là con trong một gia đình người Hoa sinh sống lâu đời ở TPHCM, giao tiếp tiếng Quảng Đông hàng ngày. Gần 20 năm công tác, lợi thế ngôn ngữ đã trở thành 'chìa khóa' mở lối giải quyết cho nhiều bộ hồ sơ khó tại địa bàn có tỷ lệ người Hoa cao.

'Nhiều cô chú không sành sỏi tiếng Việt, càng lúng túng khi nộp hồ sơ trực tuyến, dễ thất lạc bản vẽ hay giấy tờ mua bán. Việc đầu tiên là giúp họ yên tâm; rồi kiên nhẫn giải thích chậm, rõ từng bước: thiếu giấy tờ gì, trích lục ra sao, đến đâu xin lại', anh Chí Hào chia sẻ. Ngoài nghiệp vụ, anh còn chủ động cập nhật thuật ngữ chuyên ngành bằng tiếng Hoa để hướng dẫn người dân chuẩn xác nhất.

Ông Võ Thành Tới, Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ hành chính công phường An Đông, cho biết sau ngày 1-7-2025, lượng hồ sơ tăng vọt, trung bình mỗi ngày 170-200 lượt, nhiều nhất là chứng thực sao y, hộ tịch, chế độ chính sách người có công và bảo trợ xã hội. Riêng chứng thực sao y là khoảng 8.000 lượt, phát hành hơn 20.000 bản.

Đặc thù phường An Đông có đến 27% cư dân là người Hoa. Vì vậy, cùng với việc bố trí cán bộ, tình nguyện viên túc trực để hỗ trợ tận tình, trung tâm còn biên soạn tờ bướm song ngữ Việt - Hoa, ép plastic phát ngay tại quầy. Các cuốn cẩm nang kèm mã QR cũng được chuẩn bị để chuyển đến từng khu phố, trong đó chọn lọc các thủ tục hành chính người dân thực hiện thường xuyên. Mục tiêu là mỗi gia đình đều có ít nhất một người nắm được cách làm.

Không dừng ở tuyên truyền bằng giấy in, phường còn đẩy mạnh tuyên truyền trên fanpage, nhóm Zalo, lan tỏa tới từng hộ dân. Người dân đến Trung tâm Phục vụ hành chính công không phải 'tự bơi' trong thủ tục, khi trung tâm luôn có người hướng dẫn.

Kết quả thực hiện chính sách dân tộc, tôn giáo tại TPHCM

Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo, TPHCM là đô thị đặc biệt, không có vùng đồng bào dân tộc thiểu số hay các xã đặc biệt khó khăn, TPHCM luôn quan tâm vận dụng chính sách Trung ương để ban hành cơ chế đặc thù, hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế - xã hội.

Công tác giảm nghèo bền vững được triển khai hiệu quả thông qua giới thiệu việc làm, hỗ trợ sinh kế, cấp thẻ bảo hiểm y tế, trợ cấp khó khăn, hỗ trợ tiền điện…, góp phần giúp nhiều hộ thoát nghèo. Các chính sách về giáo dục, đào tạo nghề, vay vốn học tập tiếp tục được duy trì; nhiều gia đình ngày càng coi trọng việc đầu tư học hành cho con em.

Thành phố cũng chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, ngôn ngữ dân tộc. Quyết định số 3016/QĐ-UBND năm 2023 của UBND TPHCM phê duyệt bộ tài liệu dạy - học tiếng Hoa, Khmer, Chăm đã được triển khai; nhiều lễ hội truyền thống như Nguyên tiêu của người Hoa, đua ghe Ngo của đồng bào Khmer được tổ chức hàng năm, góp phần gìn giữ bản sắc.

Song song đó, lực lượng hơn 1.200 người có uy tín trong đồng bào dân tộc tiếp tục làm 'cầu nối' quan trọng giữa chính quyền và nhân dân. Trong công tác an sinh, phong trào 'Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát' hoàn thành 733 căn, đạt 100% chỉ tiêu; riêng công trình chào mừng 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đã xây dựng 24 căn nhà, vượt gấp đôi kế hoạch.

Đối với tôn giáo, các lễ trọng được tổ chức trang nghiêm, đúng pháp luật, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng chính đáng của tín đồ. Đặc biệt, Đại lễ Vesak Liên hiệp quốc 2025 tại TPHCM với hơn 1.300 đại biểu quốc tế tham dự đã khẳng định rõ chính sách tự do tôn giáo, tinh thần hòa hợp và hội nhập. Những kết quả này đã góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào, thắt chặt khối đại đoàn kết, củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.

Theo HOÀI NAM - CẨM NƯƠNG - THU HOÀI/Sài Gòn Giải Phóng