Biến đổi khí hậu có thể làm hồi tỉnh các virus 'ngủ đông'

Virus 'ngủ' lâu ngày bỗng nhiên hồi tỉnh, dịch bệnh đậu mùa, sốt xuất huyết hoặc zika bất ngờ xuất hiện trở lại ở châu Âu.

18/08/2020 15:54

Những điều này tưởng như chỉ có trong kịch bản các bộ phim đề tài thảm họa. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, ngày càng có nhiều cơ sở hợp lý chứng minh đây là những viễn cảnh dịch bệnh nguy hiểm do hiện tượng nóng lên toàn cầu, một trong những tác động của biến đổi khí hậu, gây ra.

Một số kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 đang hoành hành trên toàn cầu và khiến hơn 760.000 người tử vong có nguồn gốc từ loài dơi hoang dã trong tự nhiên.

Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng việc con người ngày càng mở rộng 'dấu chân sinh thái' có thể gây ra dịch bệnh theo nhiều cách khác nhau.

Tình trạng biến đổi khí hậu, vốn làm gia tăng nhiệt độ Trái Đất, đang ngày càng nổi lên là nguyên nhân gây bệnh truyền nhiễm, hoặc bằng cách mở rộng phạm vi 'hoành hành' của muỗi mang mầm bệnh sốt rét và sốt xuất huyết, hoặc làm tan các lớp băng vĩnh cửu ở vùng Siberia (Nga) chứa các mầm bệnh từ thời cổ đại.

Các lớp băng vĩnh cửu, được ví như 'quả bom hẹn giờ biến đổi khí hậu' trải khắp Nga, Canada và bang Alaska (Mỹ) chứa lượng carbon cao gấp 3 lần lượng khí thải ra kể từ thời kỳ công nghiệp hóa.

Theo Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc (IPCC), ngay cả khi con người cố gắng hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp, vốn là mục tiêu của Hiệp định Paris năm 2015, băng vĩnh cửu sẽ vẫn tan chảy và giảm 25% diện tích vào năm 2100.

Các nhà khoa học cho rằng việc con người ngày càng mở rộng 'dấu chân sinh thái' có thể gây ra dịch bệnh theo nhiều cách khác nhau. Ảnh minh họa. (Nguồn: Environmental Protection)

Ông Vladimir Romanovsky, Giáo sư Địa vật lý tại Đại học Alaska (Mỹ), cho rằng 'các vi sinh vật có thể tồn tại trong các lớp băng trong một thời gian dài'. Khi băng tan, các vi sinh vật bị 'nhốt' trong hàng thiên niên kỷ sẽ theo dòng nước lên bề mặt. Đã có nhiều trường hợp những con bọ cổ đại, bị đông cứng lâu ngày, bỗng nhiên xuất hiện trở lại.

Trong khi đó, ông Jean-Michel Claverie, Giáo sư danh dự chuyên ngành gene tại Trường Y thuộc Đại học Aix-Marseille (Pháp) cho biết virus hoạt động tương tự như một hạt giống.

'Khi bạn gieo một hạt giống vào lớp đất đã bị đóng băng hàng nghìn năm, hạt giống không thể nảy mầm. Tuy nhiên, khi nhiệt độ Trái Đất ấm lên, hạt giống hoàn toàn có thể nảy mầm và phát triển, hình thành cây con, Giáo sư Claverie nói.

Được biết, phòng thí nghiệm của Giáo sư Claverie đã 'hồi sinh' thành công virus Siberia có tuổi đời ít nhất 3.000 năm.

Theo ông, trong lịch sử, người Neanderthals - một loài trong chi Người đã tuyệt chủng, voi ma mút, tê giác lông cừu đều mắc bệnh và 'một số loại virus gây bệnh có lẽ vẫn tồn tại trong lòng đất'.

Khởi nguồn ở Đông Nam Á, song loài muỗi hổ (Aedes albopictus) - mang mầm bệnh sốt xuất huyết và chikungunya, đã 'di cư' đến Nam Âu vào thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21 và đã nhanh chóng bay về phương Bắc, đến Paris (Pháp) và thậm chí xa hơn. Trong khi đó, một loài muỗi mang bệnh sốt xuất huyết khác là Aedes aegypti cũng đã xuất hiện ở châu Âu. Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDC) đã ghi nhận 40 trường hợp lây nhiễm virus gây bệnh sốt xuất huyết tại châu lục này từ năm 2010 đến năm 2019. Theo ECDC, nhiệt độ trung bình của Trái Đất gia tăng có thể gây ra các đợt dịch sốt xuất huyết theo mùa ở khu vực phía Nam châu Âu nếu muỗi Aedes aegypti bị nhiễm virus làm ổ.

Còn đối với bệnh sốt rét, căn bệnh từng hoành hành ở Nam Âu và miền Nam nước Mỹ, nguy cơ phơi nhiễm virus phần lớn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế-xã hội. Theo nghiên cứu của IPCC, nếu tình trạng biến đổi khí hậu không suy giảm, hơn 5 tỷ người có thể phải sống ở các vùng dịch sốt rét. Tuy nhiên, con số này có thể giảm xuống dưới 2 tỷ người nếu điều kiện kinh tế-xã hội được cải thiện.

>> Xem thêm: Đã xác định được thứ tự xuất hiện của các triệu chứng COVID-19

TIN LIÊN QUAN