Ngày Toán học quốc tế 2025: Toán học, nghệ thuật và sáng tạo

Nhân ngày Toán học quốc tế 2025, Viện Toán học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam phối hợp tổ chức sự kiện với chủ đề 'Toán học, Nghệ thuật và Sáng tạo'.

13/03/2025 22:19

Tại phiên họp lần thứ 40 của Đại hội đồng UNESCO ngày 26/11/2019, tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc đã chính thức tuyên bố ngày 14/3 hằng năm là ngày Toán học quốc tế (International Day of Mathematics - IDM). Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo toán học quốc tế UNESCO, Viện Toán học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã luôn hướng ứng và hàng năm tổ chức ngày Toán học theo các đề tài do Hội Toán học thế giới đề xuất.

Trong năm thứ 6 này, Trung tâm Toán UNESCO đã mở rộng phối hợp với Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, Trung tâm Dữ liệu và Thông tin Khoa học tổ chức ngày Toán học quốc tế với chủ đề: 'Toán học, Nghệ thuật, và Sáng tạo'.

PGS. Phan Thị Hà Dương - Giám đốc Trung tâm Toán UNESCO - cho rằng: 'Chương trình được thiết kế nhằm thể hiện ý tưởng sau: Toán học - với những phép tính cụ thể và hệ tư tưởng trừu tượng - đã trở thành nền tảng để hiện thực hóa những ý tưởng nghệ thuật bay bổng và khơi nguồn các sáng tạo vô tận. Dấu ấn của toán học in đậm trong những trải nghiệm của các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực khác nhau'.

Buổi tọa đàm 'Toán học, Nghệ thuật và Sáng tạo' có sự tham gia của những người gắn bó trọn đời với toán học hay chuyên gia công nghệ từng đoạt huy chương toán quốc tế, cùng các nhà vật lý và khoa học xã hội. Tọa đàm hứa hẹn mang đến những góc nhìn đa chiều, đặc biệt khi chương trình còn đem đến 2 bài giảng đại chúng của các chuyên gia về ứng dụng của toán học trong nghệ thuật và triết lý của toán học trong sáng tạo.

Tọa đàm có sự tham gia của các chuyên gia toán học, chuyên gia công nghệ, các nhà vật lý và khoa học xã hội

Chương trình được tổ chức trực tiếp tại Hội trường Hoàng Tụy, Viện Toán học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và được phát trực tuyến trên fanpage của Viện Toán học, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, Trung tâm Dữ liệu và Thông tin Khoa học.

Toán học và nghệ thuật lát gạch đá hoa

Trong cuộc sống thường ngày, khi thăm quan một số tranh, quảng trường, tường phố, lâu đài, mộ cổ…, chúng ta có thể bắt gặp những kiểu lát gạch, khảm, trang trí nghệ thuật rất đẹp mắt và thú vị.

Khi lát mặt sàn phẳng bởi những viên gạch bằng nhau, người thợ cần lần lượt đặt những viên gạch theo một quy tắc nào đó để đảm bảo rằng mặt sàn được lát kín mà không cần cắt gạch trừ khi chạm biên.

GS. Trần Văn Tấn chia sẻ về ứng dụng của toán học trong nghệ thuật

Theo GS. Trần Văn Tấn từ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, chúng ta có thể dùng toán học để diễn đạt việc lát của người thợ và sự tác động nghệ thuật của quy tắc lát, cụ thể như: thể hiện toán học của gạch bằng nhau, gạch một mặt, gạch hai mặt; biểu diễn toán học của việc đặt lát từng viên gạch; thể hiện toán học của quy tắc lát; tác động nghệ thuật của quy luật hình ảnh; có bao nhiêu cách lát đã có trong thực tế và theo phân loại toán học; khẩu hiệu 'Làm việc địa phương, tư duy toàn cục'.

Vai trò của toán học trong sáng tạo và tiếp cận chân lý

Thông qua bài giảng, PGS. Nguyễn Hoàng Hải từ Đại học Quốc gia Hà Nội đã nêu vai trò quan trọng của toán học trong việc tiếp cận những vấn đề tưởng chừng chỉ thuộc về triết học và khoa học viễn tưởng: trải nghiệm chủ quan và khả năng của trí tuệ nhân tạo.

PGS. Nguyễn Hoàng Hải chia sẻ về vai trò của toán học trong sáng tạo và tiếp cận chân lý

Liệu toán học có thể là chìa khóa để trả lời những câu hỏi như 'Màu đỏ mà tôi thấy có giống với màu đỏ mà bạn thấy?' hay 'Máy móc có thể có trực giác?'. Thay vì đi vào những tranh luận trừu tượng, bài giảng tập trung vào hai ví dụ cụ thể là giải mã trải nghiệm và 'trực giác' của AlphaFold2, từ đó minh họa cách toán học cung cấp những công cụ và góc nhìn mới.

Theo PGS. Nguyễn Hoàng Hải, trải nghiệm về màu sắc là một ví dụ điển hình của qualia, tức là những cảm nhận chủ quan, khó diễn tả bằng lời.

Trong khi đó, ở lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, AlphaFold2 là một hệ thống có khả năng dự đoán cấu trúc protein với độ chính xác đáng kinh ngạc, đã gây tiếng vang lớn. MSA, cùng với kiến trúc mạng neuron, cho phép AlphaFold2 'học' các quy luật ẩn giấu trong dữ liệu và đưa ra dự đoán chính xác, tương tự như cách trực giác con người giúp ta đưa ra quyết định nhanh chóng dựa trên kinh nghiệm.

Tọa đàm được tổ chức nhằm hưởng ứng ngày Toán học quốc tế (14/3)

Với sự góp mặt của các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm tại Việt Nam, cùng với chủ đề hấp dẫn, sự kiện hy vọng sẽ lan tỏa được những kiến thức toán học tới đại chúng và là cầu nối giữa những ngành khoa học lý thuyết với nghệ thuật và cuộc sống.