Các nước giảm đơn vị hành chính trung gian thế nào?

Nhiều quốc gia đã cải cách bộ máy hành chính địa phương theo hướng giảm vai trò của các cấp trung gian. Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm từ các quốc gia này để triển khai chủ trương xóa bỏ cấp huyện theo cách hiệu quả nhất.

03/03/2025 12:23

Nước Pháp hiện được chia thành 13 vùng và 101 tỉnh. Ảnh: TUBS. Pháp đã thực hiện nhiều cải cách để giảm số lượng đơn vị hành chính trung gian nhằm tăng cường hiệu quả quản lý. Trong cuộc cải cách năm 2015, số vùng đã giảm từ 22 xuống 13 để tạo ra các đơn vị hành chính lớn hơn, hiệu quả hơn. Chính phủ cũng khuyến khích sáp nhập các xã nhỏ để tạo thành đơn vị lớn hơn nhằm tiết kiệm ngân sách và tối ưu hóa quản lý. Cấp quận không bị xóa bỏ nhưng đã giảm dần vai trò quan trọng trong quản lý hành chính. Quá trình cải cách hành chính của Pháp cũng ghi nhận những khó khăn, như việc hợp nhất các xã gặp nhiều phản đối do lo ngại mất đi bản sắc địa phương và một số xáo trộn xảy ra trong quản lý hành chính và dịch vụ công khi cấp trung gian được cắt giảm. Nhật Bản Tương tự Pháp, Nhật Bản là một quốc gia theo mô hình nhà nước đơn nhất. Hiện nay, hệ thống phân cấp hành chính của Nhật Bản gồm 3 cấp chính. Cấp 1: Đô (To) - Đạo (Do) - Phủ (Fu) - Huyện (Ken). Các đơn vị hành chính này tương đương cấp tỉnh của Việt Nam. Hiện tại Nhật Bản có tổng cộng 47 đơn vị hành chính cấp này, gồm 1 đô (Tokyo), 1 đạo (Hokkaido), 2 phủ (Osaka và Kyoto) và 43 huyện. Cấp 2: Thành phố (Shi), thị trấn (Machi/Chō) và làng (Mura/Son). Cấp 3: Phường (Ku) - chỉ có ở các thành phố lớn, tương đương quận tại các thành phố trực thuộc trung ương ở Việt Nam.

Nhật Bản đã tiến hành sáp nhập hàng nghìn đơn vị hành chính cấp thị trấn/làng. Ảnh: Vecteezy. Nhật Bản đã tiến hành nhiều cải cách hành chính nhằm tinh gọn bộ máy quản lý, đặc biệt là ở cấp trung gian. Cụ thể, quốc gia này từng có hơn 3.200 đơn vị hành chính cấp thị trấn/làng. Do dân số giảm và bộ máy cồng kềnh, từ năm 1999 - 2010 chính phủ đã tổ chức cuộc cải cách lớn, thúc đẩy việc sáp nhập nhiều thị trấn, làng thành đơn vị hành chính lớn hơn. Sau cải cách, số đơn vị hành chính cấp này giảm xuống còn khoảng 1.700, giúp chính quyền địa phương vận hành hiệu quả hơn. Trong bộ máy hành chính của Nhật Bản, Quận (Gun) - tương đương cấp huyện của Việt Nam - là cấp trung gian giữa các tỉnh và thị trấn/làng, nhưng hiện nay gần như không còn vai trò hành chính, chỉ còn mang ý nghĩa địa lý. Chính quyền địa phương Nhật Bản ngày nay chủ yếu vận hành theo mô hình tỉnh - thành phố/thị trấn/làng, bỏ qua cấp quận. Dù giúp giảm bớt bộ máy cồng kềnh, nhưng cuộc cải cách của Nhật Bản cũng gặp một số vấn đề cần giải quyết: Khi sáp nhập các đơn vị hành chính nhỏ, một số khu vực phản đối do mất đi bản sắc riêng hoặc quyền lợi cục bộ; một số dịch vụ công (y tế, giáo dục, giao thông) bị gián đoạn do khoảng cách xa hơn giữa trung tâm hành chính mới với người dân. Trung Quốc Cũng là một quốc gia theo mô hình nhà nước đơn nhất, Trung Quốc có một mô hình phân cấp hành chính đặc thù do quy mô diện tích và dân số lớn của quốc gia này. Hệ thống phân cấp hành chính của Trung Quốc gồm 4 cấp chính. Cấp 1: Tỉnh, Khu tự trị, Thành phố trực thuộc trung ương và Đặc khu hành chính. Hiện tại Trung Quốc có 23 tỉnh, 5 khu tự trị, 4 thành phố trực thuộc trung ương (Bắc Kinh, Thượng Hải, Thiên Tân, Trùng Khánh) và 2 đặc khu hành chính (Hồng Kông, Macau). Cấp 2: Gồm nhiều loại đơn vị hành chính khác nhau như Châu tự trị cấp phó tỉnh, Thành phố cấp địa khu, Châu tự trị, Địa khu.... đóng vai trò trung gian giữa cấp huyện và cấp tỉnh. Cấp 3: Gồm Huyện và các đơn vị hành chính tương đương như Thị hạt khu, Thành phố cấp huyện, Huyện tự trị, Kỳ, Kỳ tự trị... Cấp 4 là cấp Hương và cấp 5 là cấp Thôn.

Trung Quốc đã thực hiện nhiều cải cách nhằm tinh gọn bộ máy hành chính. Ảnh: Medium. Trung Quốc đã thực hiện nhiều cải cách hành chính nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, trong đó có việc giảm bớt vai trò của cấp huyện và sáp nhập các đơn vị hành chính nhỏ. Trước đây, các huyện ở Trung Quốc trực thuộc tỉnh, nhưng sau khi thực hiện mô hình 'thành phố quản lý huyện', các huyện đã được đặt dưới sự quản lý trực tiếp của thành phố cấp địa khu (địa cấp thị). Điều này giúp bớt gánh nặng quản lý cho tỉnh, đồng thời các địa cấp thị có thể chủ động điều phối phát triển huyện trực thuộc. Nhiều huyện có quy mô dân số nhỏ hoặc phát triển đô thị nhanh đã được nâng cấp thành quận thuộc thành phố, thay vì giữ nguyên mô hình huyện truyền thống. Ví dụ: Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu đã sáp nhập nhiều huyện thành các quận nội thành. Đặc biệt, một số địa phương đã thử nghiệm xóa bỏ cấp huyện bằng cách chuyển thẳng các thị trấn, xã lên thành cấp thành phố trực thuộc địa cấp thị. Cũng như ở các quốc gia khác, cải cách hành chính của Trung Quốc cũng phát sinh một số trở ngại: Việc sắp xếp lại các thủ tục hành chính ở một số địa phương diễn ra chưa kịp thời, gây ra khó khăn cho người dân; một số khu vực ở Trung Quốc không đồng thuận với chủ trương sáp nhập huyện vào thành phố do mất đi quyền tự chủ về kinh tế.