Mở mộ cổ Ai Cập, sững người phát hiện nghi thức linh thiêng

Thông qua nghiên cứu hơn 500 mộ cổ Ai Cập, các chuyên gia tìm ra nguồn gốc tôn giáo sùng bái pharaoh xuất phát từ các tập tục chôn cất ở cộng đồng nông thôn.

22/07/2025 08:12

Trong nghiên cứu được công bố trên Tạp chí khoa học Journal of Archaeological Method and Theory, một nhóm nghiên cứu quốc tế cho biết đã khảo sát nghĩa trang cổ Adaïma ở Thung lũng sông Nile và tìm ra nguồn gốc tôn giáo sùng bái pharaoh, còn được gọi là 'tôn giáo pharaoh'. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory 2025.

Kết quả nghiên cứu hơn 500 ngôi mộ của người Ai Cập cổ đại cho thấy nguồn gốc tôn giáo sùng bái pharaoh xuất phát từ các tập tục chôn cất cơ bản ở các cộng đồng nông thôn. Thông tin này thách thách niềm tin lâu đài cho rằng, truyền thống tôn giáo thiêng liêng do các pharaoh và thầy tế áp đặt từ trên xuống dưới. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory 2025.

Niềm tin này bắt nguồn từ vị trí tôn quý mà tôn giáo Ai Cập cổ đại đã trao cho các pharaoh. Nhà vua Ai Cập được coi là trung gian thần thánh, như một vị thần sống kết nối con người với thế giới thiêng liêng và thao túng quyền lực nơi 'trần thế'. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory 2025.

Thế nhưng, các ngôi mộ cổ ở nghĩa địa Adaïma đã cung cấp bằng chứng cho thấy điều ngược lại. Tất cả xuất phát từ các tập tục chôn cất cơ bản ở các cộng đồng nông thôn. Adaïma được sử dụng từ năm 3300 trước Công nguyên đến năm 2700 trước Công nguyên, tức rất lâu trước khi các pharaoh nắm quyền lực và các kim tự tháp vĩ đại được xây dựng. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory (2025) / CC BY 4.0.

Dưới sự dẫn dắt của nhà khảo cổ Ameline Alcouffe từ Đại học Toulouse (Pháp), nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng các phong tục tang lễ địa phương liên quan đến sự sắp xếp của các vì sao và các nghi lễ tượng trưng đóng vai trò nền móng cho các yếu tố cốt lõi của tôn giáo nhà nước sau này. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory (2025) / CC BY 4.0.

Khám phá đáng chú ý nhất là Lăng mộ S166 có chứa hài cốt của một thiếu nữ bị cắt lìa cánh tay trái theo nghi lễ và đặt lên ngực. Ngôi mộ của cô được đặt chính xác theo hướng Mặt trời lặn vào ngày Đông Chí, trong khi quan tài thẳng hàng với sao Thiên Lang (Sirius), là ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm, báo hiệu trận lụt sông Nile hàng năm. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory (2025) / CC BY 4.0.

Hai ngôi mộ quan trọng khác củng cố mô hình sắp xếp thiên thể này. Trong đó, ngôi mộ S837 chứa hài cốt của một người phụ nữ được chôn cất cùng với đồ trang sức tinh xảo và một chiếc bình gốm vỡ. Tiếp đến, ngôi mộ S874 chứa thi hài một phụ nữ Ai Cập được chôn cất cùng một cây gậy và bộ tóc giả bằng sợi, được sắp xếp theo ngày Hạ Chí, minh họa sự tiến hóa của trọng tâm thiên thể theo thời gian. Ảnh: A. Alcouffe et al., J. Archaeol. Method Theory (2025) / CC BY 4.0.

Nhóm nghiên cứu gọi những ngôi mộ đặc biệt này là 'điểm bùng phát văn hóa'. Cách bố trí của các ngôi mộ khác được xây dựng quanh những mộ cổ ban đầu cho thấy chúng đã trở thành địa điểm thiêng liêng của người Ai Cập cổ đại, được tôn vinh như những đền thờ thuở sơ khai và ảnh hưởng tới các tập tục cộng đồng. Ảnh: historyhit.

Nghiên cứu mới cũng cho thấy người Ai Cập thời cổ đại đã có những kiến thức sâu rộng về thiên văn. Ảnh: British Library / Commons.

Đến nay, các chuyên gia đã tìm thấy hơn 900 mộ cổ tại nghĩa đại Adaïma rộng hơn 30 ha. Theo đó, nơi này trở thành một trong những di tích tang lễ sớm nhất cà được nghiên cứu rộng rãi nhất. Ảnh: historyhit.

Theo Tâm Anh (theo Ancient origins)/Tri thức & Cuộc sống