40 năm ca khúc 'Bụi phấn' trong tâm thức nhạc sĩ Vũ Hoàng

Hơn bốn thập niên qua, rất nhiều thế hệ học trò đã lớn lên cùng kỷ niệm với ca khúc "Bụi phấn" của nhạc sĩ Vũ Hoàng, ý thơ Lê Văn Lộc. Nhưng ít ai biết được bài hát ra đời vào ngày 20-11-1982 - đúng ngày nhà giáo Việt Nam - đến nay đã được 40 năm.

19/11/2022 10:59

Nhạc sĩ Vũ Hoàng và lời ca khúc 'Bụi phấn' năm 1982

Một ca khúc sống mãi theo thời gian, là món quà ý nghĩa mà nhạc sĩ Vũ Hoàng dành tặng cho nghề giáo. Không chỉ đến ngày 20-11 hằng năm khán thính giả yêu mến những sáng tác của nhạc sĩ Vũ Hoàng mới nghe lại ca khúc 'Bụi phấn' mà ông cùng với nhạc sĩ Lê Văn Lộc sáng tác, mà trong không gian học đường, lời bài hát và giai điệu vẫn cứ vang lên như một lời tri ân mà thế hệ học trò thổ lộ lòng biết ơn đối với thầy cô trên bục giảng.

Ca khúc tuổi 40 tuổi

Trước khi về công tác tại Báo Người Lao Động với vị trí Trưởng Ban Văn nghệ, nhạc sĩ Vũ Hoàng có một thời gian khá dài theo nghề sư phạm tại Trường Cao đẳng Sư phạm TP HCM, Khoa Âm nhạc và mỹ thuật, giảng dạy các bộ môn ký xướng âm, nhạc lý, lịch sử âm nhạc thế giới.

Nhạc sĩ Vũ Hoàng (ảnh Thanh Hiệp)

Đứng trên bục giảng, ông đã là một nhạc sĩ có nhiều sáng tác được công chúng yêu thích như: 'Ngày mai tôi sẽ lên đường', 'Hương tràm'… Năm 1982, có một sự kiện nên nhà trường đề nghị ông viết một ca khúc về thầy cô giáo. Ngày 28-9-1982, Hội đồng Bộ trưởng (Chính phủ) ban hành quyết định số 167-HĐBT, theo đó 20-11 hằng năm sẽ là ngày lễ truyền thống mang tên Ngày Nhà giáo Việt Nam.

Ông tâm sự: 'Đối với thế hệ chúng tôi, quyết định này gây xúc động mãnh liệt. Giai đoạn đó, Trường Cao đẳng Sư phạm TP HCM quyết định làm một cuốn sách có tên gọi là 'Vui học', trong đó sẽ có một trang để vừa vặn một ca khúc, tôi đã trăn trở, bản thân mình là một thầy giáo thì rất háo hức nhưng chẳng biết dựa vào đâu để viết về nghề của mình. Tôi vẫn chưa tìm được tứ thơ nào để sáng tác. Thế rồi một lần tình cờ đi trên đường, tôi gặp người bạn cùng thời thanh niên xung phong, đó là Lê Văn Lộc' – nhạc sĩ Vũ Hoàng kể.

Ca khúc 'Bụi phấn' của nhạc sĩ Vũ Hoàng, ý thơ Lê Văn Lộc

Ông nhớ như in tại quán cà phê vỉa hè, ông đã hỏi bạn: 'Lê Văn Lộc có cảm nhận như thế nào về thầy cô giáo tụi tôi không?'. Trả lời, Lê Văn Lộc kể ông vừa đi dự một buổi chia tay với một người thầy ở chỗ tôi làm việc. Người thầy này có sự đặc biệt là ông viết gì trên bảng thì bụi phấn cũng rơi làm trắng mái tóc. Tôi liền thấy hình ảnh bụi phấn quá đẹp và viết liền mấy câu thơ: 'Khi thầy viết bảng/Bụi phấn rơi rơi/Có hạt bụi nào rơi trên bục giảng/Có hạt bụi nào rơi trên tóc thầy'.

Về nhà, Vũ Hoàng ngồi thừ với những câu thơ đầy xúc động của Lê Văn Lộc. 'Tông của anh Lộc là La trưởng nhưng tôi phải chuyển sang Đô trưởng cho dễ hát, giai điệu thơ anh Lộc khi cất lên lại mang màu sắc dân ca miền Trung. Cuối cùng, tôi vẫn giữ nguyên nhưng tỉa tót lại thành cái của mình. Và sau nhiều lần suy nghĩ, tôi triển khai đoạn B thành: 'Em yêu phút giây này/Thầy em tóc như bạc thêm/Bạc thêm vì bụi phấn, cho em bài học hay'. Kết lửng ở đó để nối tiếp bằng: 'Mai sau lớn lên người/Làm sao có thế nào quên/Ngày xưa thầy dạy dỗ/Khi em tuổi còn thơ…'. 'Làm xong tôi rất hài lòng, ý tưởng ca khúc này đã được triển khai khá xúc tích. Và 'Bụi phấn' ra đời như thể đến nay đã 40 năm' – nhạc sĩ Vũ Hoàng xúc động.

'Bụi phấn' mãi được vinh danh

Sáng tác xong, nhạc sĩ Vũ Hoàng 'va' ngay một vấn đề khó, đó là tựa ca khúc. Trên nguyên tắc, các thầy cô giáo khi được đào tạo ra làm giáo viên thì không bao giờ viết bảng để rơi bụi phấn lên đầu. Nhưng hình tượng này đẹp quá, làm sao bỏ được.

Nhạc sĩ Vũ Hoàng

Lúc đó, ông đã hát cho bạn bè nghe và nhiều người cũng cho rằng cái tựa 'Bụi phấn' là có vấn đề vì nó có vẻ buồn buồn, mang tính bụi bặm, hạ hình tượng người thầy giống như bụi phấn, dễ làm người ta hiểu lầm. Nghe thế ban đầu ông hoang mang, nhưng ông vẫn quyết định đặt tên 'Bụi phấn'.

Ngày 20-11-1982, ca khúc 'Bụi phấn' lần đầu tiên chính thức ra mắt tại sân Trường Cao đẳng Sư phạm TP HCM với tiếng hát của hơn 2.000 sinh viên. Nhạc sĩ Vũ Hoàng không bao giờ quên giây phút xúc động ấy. 'Không gian đó làm tôi thấy thêm yêu nghề thầy giáo, bài hát làm lòng tôi thắt lại và tôi nghĩ nhiều người cũng cảm giác như thế. Nghề dạy học là nghề đưa đò qua sông. Đưa từng thế hệ này đến thế hệ khác, có cháu còn nhớ, có những người cũng chẳng nhớ chẳng quên, chính vì thế khi viết bài này tôi có mơ ước làm chiếc cầu nối để đưa họ trở về trường, nhớ công ơn thầy cô đã từng dạy dỗ mình. Ngày nay có thể trên bục giảng ít sử dụng phấn trắng, nhưng mãi mãi bụi phấn vẫn là hình ảnh thân thương, tôn kính nhất của tình thầy trò trong cuộc sống' – nhạc sĩ Vũ Hoàng nói.

Năm 2000, ca khúc 'Bụi phấn' được chọn vào danh sách 50 bài hát thiếu nhi hay nhất thế kỷ 20 do báo Thiếu niên Tiền phong, Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Ban Khoa giáo VTV, Ban Âm nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam tổ chức.