Cấu trúc đá bí ẩn giống chiếc rốn, khoa học vắt óc giải mã

Khối đá khổng lồ Upheaval Dome ở bang Utah, Mỹ có đường kính 5 km với các đỉnh nhọn được chạm khắc thành những vòng tròn đồng tâm kỳ lạ. Nguồn gốc cấu trúc đá giống chiếc rốn này vẫn là bí ẩn lớn.

06/02/2025 15:40

Upheaval Dome là khối đá khổng lồ nằm ở bang Utah, Mỹ. Các phi hành gia trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) đã chụp ảnh cấu trúc đá giống chiếc rốn này vào năm 2007. Ảnh: USGS/NASA Landsat data/Orbital Horizon/Gallo Images/Getty Images.

Khối đá khổng lồ Upheaval Dome có đường kính 5 km và chiều cao 300m. Nguồn gốc của nó hiện vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Ảnh: Mark C Stevens/Getty Images.

Sự hiện diện của các tinh thể thạch anh bị chấn động tại địa điểm này cho thấy Upheaval Dome có thể hình thành sau khi một thiên thạch đâm xuống Trái Đất 60 triệu năm trước. Ảnh: allmoab.

Các nhà địa chất cho rằng, tác động của vụ va chạm thiên thạch ban đầu tạo ra lỗ rỗng hình chiếc bát trên mặt đất. Các cạnh của lỗ rỗng không ổn định và cuối cùng sụp đổ. Các tảng đá bên dưới có thể đã dâng lên để lấp đầy khoảng trống, tạo thành cấu trúc có gờ như chúng ta thấy ngày nay. Ảnh: allmoab.

Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng ý với cách giải thích này. Một số nhà khoa học tin rằng, Upheaval Dome được hình thành do một núi muối trồi lên dưới các lớp đá sa thạch ở Đông Nam Utah. Ảnh: utahsadventurefamily.

Một lớp muối dày có nguồn gốc từ những vùng biển nội địa cổ đại nằm dưới Công viên Quốc gia Canyonlands. Theo Cơ quan Công viên Quốc gia Mỹ (NPS), muối tương đối nhẹ và có thể di chuyển trong đá, giống như cách băng di chuyển dưới đáy sông băng. Muối cũng ít đặc hơn đá sa thạch nên nó có thể đã tạo ra một 'bong bóng' khổng lồ đẩy các lớp đá dạt sang bên trong lúc trồi lên. Ảnh: utahsadventurefamily.

Upheaval Dome không có khả năng là bong bóng muối phủ đá sa thạch vì sự xói mòn đã làm mất đi nhiều lớp của cấu trúc trong hàng triệu năm. Thay vào đó, trung tâm của vòm đá nhiều khả năng là nền đá hình thành dưới bong bóng muối do đá rơi vào các khe nứt xung quanh các cạnh của bong bóng. Ảnh: utahsadventurefamily.

Những tảng đá này có thể đã lăn xuống dọc theo các cạnh của bong bóng và tích tụ bên dưới lớp muối, tạo ra cấu trúc gồ ghề như hiện nay. Ảnh: wereintherockies.

Nếu giả thuyết này là chính xác thì Upheaval Dome sẽ trở thành cấu trúc muối bị xói mòn sâu nhất thế giới. Thế nhưng, việc phát hiện ra tinh thể thạch anh bị chấn động là cuộc điều tra cuối cùng được công bố về nguồn gốc của cấu trúc đá bí ẩn Upheaval Dome. Ảnh: wereintherockies.