Cần tăng mảng xanh đô thị!

Không gian xanh ở TP HCM bao gồm công viên, vườn hoa, các khu vực công cộng khác đang rất thiếu. Điều này đòi hỏi nhiều giải pháp cả trước mắt lẫn lâu dài

03/03/2025 09:40

Trưa 2-3, trong quá trình tác nghiệp, phóng viên Báo Người Lao Động di chuyển qua nhiều đường phố tại TP HCM trong bối cảnh bản tin dự báo thời tiết cho biết thành phố có nắng nóng, chỉ số tia UV và nồng độ bụi mịn rất đáng lo ngại.

Không gian bức bí

Dọc tuyến đường Hai Bà Trưng (quận 1) đến Phan Xích Long (quận Phú Nhuận), ai cũng có thể cảm nhận cái nóng hầm hập khắp nơi. Hai bên đường, hàng quán san sát nhau và rất ít bóng cây xanh.

Chị Nguyễn Ngọc Tiên sống ở phường Tân Định (đường Hai Bà Trưng) cho biết trước nhà chị nhiều năm nay thiếu cây xanh. 'Những ngày nắng gắt, người đi đường chịu cảnh oi bức mà không có chỗ trú, cộng thêm khói bụi từ các loại phương tiện khiến không gian thêm ngột ngạt' - chị Ngọc Tiên than và mong sớm có sự đổi thay.

Đường Hai Bà Trưng, quận 1, TP HCM thiếu vắng cây xanh

Nhiều đoạn đường Lê Lai, Lê Lợi (quận 1), Cách mạng Tháng Tám, Tô Hiến Thành (quận 10) và hàng loạt nơi khác trong thành phố cũng không khá hơn. Dọc theo các tuyến đường này là những tòa nhà cao tầng, cửa hàng kinh doanh trong khi mật độ cây xanh rất thấp.

Nhiều công viên lẽ ra có thể phát triển thêm mảng xanh thì lại sử dụng cho mục đích khác. Chẳng hạn, một góc Công viên 23-9 (quận 1) là hàng quán kinh doanh, phần đất ở giữa thì được trưng dụng làm bãi giữ xe. Khu vực sân khấu Sen Hồng thì quán cà phê chiếm trọn.

Công viên Lê Thị Riêng (quận 10) cũng lâm vào tình cảnh tương tự khi một phần đáng kể diện tích dùng để mở nhà sách và các quầy dịch vụ ăn uống. Ngay cổng chính công viên là một quán cà phê nằm cạnh khu vệ sinh công cộng án ngữ lối vào. Dọc đường Trường Sơn thì khu vui chơi giải trí Tuổi Thần Tiên bề thế tọa lạc…

Trong công viên Lê Thị Riêng, một số khu vực lẽ ra có thể phát triển thêm mảng xanh thì lại được sử dụng vào mục đích khác

Cải thiện bằng cách nào?

Theo đánh giá của Bộ Xây dựng, tỉ lệ đất cây xanh công cộng tại TP HCM thấp nhất trong các đô thị cả nước, chỉ đạt khoảng 0,55 m2/người dù tiêu chuẩn cây xanh đối với đô thị đặc biệt ấn định con số 15 m2/người.

Thực tế đáng lo như vậy nhưng thời gian qua, nhiều dự án khi triển khai đã di dời, đốn hạ không ít cây xanh. Diện tích trồng mới chưa đủ bù số cây bị đốn hạ khiến mảng xanh của TP HCM đã ít lại càng thiếu.

TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch Phát triển đô thị TP HCM, nhận xét khả năng để thực hiện những kế hoạch lý tưởng về mảng xanh của thành phố là thấp ngay cả khi có nguồn vốn lớn. Lý do, diện tích đất trống gần như không còn hoặc còn nhưng rất ít, không đáng kể.

Dù vậy, thành phố vẫn có thể cải thiện dần mảng xanh bằng cách tận dụng khoảng trống còn lại. Cụ thể như bố trí thêm cây trên vỉa hè; để công viên và các khu vui chơi tiếp cận nhiều hơn điều kiện phát triển xanh. Bên cạnh đó, người dân có thể tự nâng cao chất lượng sống bằng việc trồng cây xanh trong nhà, tại sân vườn hoặc trên ban công khi ở chung cư.

Một niềm hy vọng lớn nữa đến từ rừng ngập mặn Cần Giờ. Đây được ví như 'lá phổi' của thành phố, không chỉ giúp giảm nhiệt độ mà còn cải thiện đáng kể chất lượng môi trường vùng ven. Cách ứng xử khoa học, hiệu quả trong khai thác lợi thế của rừng này sẽ đóng góp quan trọng đối với không gian, môi trường đô thị.

Nâng cao nhận thức cộng đồng

TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP HCM, nhận định không gian xanh nằm trong loạt tiêu chí cơ bản của thành phố đáng sống.

Tối ưu hóa không gian xanh đồng nghĩa với bảo đảm phát triển không gian xanh hiệu quả dựa trên nguyên tắc chi phí thấp nhưng kết quả cao.

Hiệu quả này không chỉ thể hiện bằng tăng diện tích xanh mà còn ở khả năng tiếp cận dễ dàng của người dân và điều này liên quan mật thiết đến việc tổ chức không gian đô thị, bố trí không gian xanh gần các khu vực sinh sống và làm việc.

Trong quy hoạch, thành phố nên tập trung phát triển không gian xanh với các chỉ tiêu cụ thể để xây dựng và bảo vệ mảng xanh. Những khu vực phát triển này gồm dải cách ly xanh giữa các khu đô thị, mạng lưới sông, rừng, vùng nông nghiệp sinh thái và công viên. Đây là cơ sở để định hướng mật độ xây dựng và phân bổ diện tích xanh trong quy hoạch.

Ở quy hoạch chi tiết, mục tiêu là bảo đảm người dân dễ tiếp cận không gian xanh. Trong đó, công viên công cộng, khu sinh thái, khu vui chơi, cây xanh trên đường phố, không gian xanh ở khu dân cư, nhà vườn và công trình theo tiêu chí 'xanh'… phải được nhắc tới.

Chính sách đóng vai trò quan trọng trong huy động nguồn lực quản lý, khai thác, phát triển cây xanh. 'Điều này còn bao gồm nâng cao nhận thức cộng đồng về trách nhiệm bảo vệ và phát triển mảng xanh. Từ đó hiện thực hóa 'giấc mơ xanh' cho thành phố' - TS Võ Kim Cương nhấn mạnh.

Công viên phải là nơi thư giãn

Không gian xanh không chỉ là nơi để người dân thư giãn mà còn mang lại nhiều giá trị thiết thực về môi trường và sức khỏe. Đi vào phân tích cụ thể, theo TS Võ Kim Cương, cây xanh tạo ô xy, hấp thụ CO2 và bụi bẩn, giữ ẩm, giảm tiếng ồn, che nắng, hấp thu nhiệt, góp phần cải thiện chất lượng không khí và nước.

Không chỉ vậy, cây xanh còn làm đẹp cảnh quan đô thị, mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu cho người nhìn, đồng thời tạo cân bằng, hài hòa trong cuộc sống hằng ngày. Công viên chính là nơi tận dụng tối đa những lợi ích này của cây xanh, trở thành không gian thư giãn cho mọi người, điều mà ai cũng có thể nhận thấy rõ ràng.