Gỡ 'nút thắt' bảo hiểm y tế, mở rộng cơ hội ghép tạng cho hàng nghìn người bệnh

Từ chỗ chỉ thực hiện được một số kỹ thuật ghép cơ bản, đến nay cả nước đã có 31 bệnh viện đủ điều kiện ghép tạng, làm chủ nhiều kỹ thuật phức tạp như ghép gan, thận, tim, phổi, tụy và giác mạc.

13/12/2025 16:36

Hơn một thập kỷ qua, lĩnh vực hiến và ghép mô, bộ phận cơ thể người tại Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, ghi dấu ấn cả về trình độ chuyên môn lẫn quy mô triển khai.

Từ chỗ chỉ thực hiện được một số kỹ thuật ghép cơ bản, đến nay cả nước đã có 31 bệnh viện đủ điều kiện ghép tạng, làm chủ nhiều kỹ thuật phức tạp như ghép gan, thận, tim, phổi, tụy và giác mạc.

Số ca ghép hằng năm vượt mốc 1.000 ca, đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có hoạt động ghép tạng phát triển trong khu vực.

Tuy nhiên, phía sau những thành tựu đáng ghi nhận đó vẫn tồn tại một 'điểm nghẽn' lớn, chưa được tháo gỡ triệt để: cơ chế tài chính, đặc biệt là chính sách chi trả của bảo hiểm y tế (BHYT) cho toàn bộ quá trình hiến, lấy và ghép tạng.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh, ghép tạng không chỉ là một kỹ thuật y học hiện đại mà còn là câu chuyện mang đậm tính nhân văn.

Mỗi ca ghép thành công là kết tinh của sự hy sinh thầm lặng từ người hiến và gia đình, cùng sự phối hợp của cả một hệ thống y tế vận hành phức tạp.

Theo Thứ trưởng, phía sau một lá gan, quả thận hay lá phổi được ghép là cả một chuỗi dịch vụ liên tục, từ tư vấn và vận động hiến tặng; đánh giá và xác định chết não; hồi sức, bảo quản tạng; điều phối, vận chuyển; phẫu thuật ghép; đến chăm sóc hồi sức, điều trị thuốc chống thải ghép và theo dõi suốt đời.

Mỗi mắt xích trong chuỗi này đều đòi hỏi chi phí lớn và trình độ chuyên môn cao.

'Nếu chỉ nhìn ghép tạng như một ca phẫu thuật đơn lẻ và xây dựng cơ chế chi trả BHYT trong phạm vi hẹp, người bệnh sẽ rất khó tiếp cận. Ngược lại, nếu chi trả thiếu khoa học và không kiểm soát tốt chi phí, quỹ BHYT sẽ chịu áp lực lớn. Vấn đề cốt lõi là phải tìm được điểm cân bằng để vừa bảo vệ tối đa quyền lợi người bệnh, vừa bảo đảm hệ thống y tế vận hành bền vững', Thứ trưởng Trần Văn Thuấn phân tích.

Các bác sĩ, điều dưỡng Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tri ân nghĩa cử cao đẹp của người hiến tạng. Ảnh: BVCC

Từ thực tiễn đó, Bộ Y tế cho rằng hoạt động hiến, lấy và ghép mô tạng cần được nhìn nhận như một dịch vụ y tế liên tục, toàn diện, trong đó cơ chế chi trả BHYT phải bao quát đầy đủ các khâu, từ tư vấn hiến tặng, đánh giá chết não, hồi sức bảo quản tạng, phẫu thuật ghép, chăm sóc sau ghép đến theo dõi dài hạn và xử trí biến chứng.

Cùng với đó, danh mục dịch vụ kỹ thuật và thuốc điều trị liên quan đến ghép tạng cần được cập nhật, mở rộng có chọn lọc trên cơ sở bằng chứng khoa học, nhằm giảm nguy cơ thải ghép, hạn chế tái nhập viện và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh, qua đó tiết kiệm chi phí lâu dài cho hệ thống.

Bộ Y tế cũng nhấn mạnh sự cần thiết của các chính sách bảo vệ phù hợp đối với người hiến tạng sống, bao gồm chăm sóc sức khỏe định kỳ, hỗ trợ điều trị khi phát sinh biến chứng và tư vấn tâm lý – xã hội; đồng thời tiếp tục hoàn thiện phương thức thanh toán, cơ chế giá dịch vụ ghép tạng theo hướng minh bạch, hiệu quả và an toàn cho quỹ BHYT.

Ở góc độ điều phối chuyên môn, Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia Đồng Văn Hệ cho biết, tại nhiều quốc gia phát triển, BHYT chi trả cho toàn bộ hoạt động hiến – ghép và chăm sóc sau ghép.

Cơ chế này không chỉ giúp chuẩn hóa quy trình chuyên môn, nâng cao chất lượng điều trị, mà còn bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong phân bổ tạng.

Khi BHYT tham gia sâu, mọi khâu từ hiến đến ghép đều phải tuân thủ quy trình thống nhất, có hệ thống giám sát và đánh giá chặt chẽ, qua đó hạn chế chi phí ngoài luồng và bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ y tế của người bệnh dựa trên các tiêu chí công bằng.

Trái tim được đưa vào lồng ngực một bệnh nhân 68 tuổi suy tim giai đoạn cuối. Ảnh: Bệnh viện Trung ương Quân đội 108

Các phân tích kinh tế y tế cũng cho thấy, dù chi phí ban đầu của ghép thận cao, nhưng về dài hạn vẫn thấp hơn so với điều trị lọc máu kéo dài. Khi được BHYT chi trả đầy đủ, người bệnh sau ghép có thể trở lại cuộc sống gần như bình thường, giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội, đồng thời tiết kiệm chi phí lâu dài cho quỹ bảo hiểm.

Thực tế hiện nay cho thấy, hoạt động ghép tạng vẫn tập trung chủ yếu tại một số trung tâm lớn; nhiều bệnh viện khác mỗi năm chỉ thực hiện được rất ít ca ghép do thiếu nguồn tạng và thiếu cơ chế tài chính phù hợp. Người bệnh ở các địa phương xa phải di chuyển quãng đường dài để ghép và tái khám, gây ra không ít bất cập trong tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao.

Các chuyên gia thống nhất nhận định, BHYT cần coi hiến và ghép mô tạng là một dịch vụ y tế thiết yếu. Việc chi trả toàn diện cho chuỗi hoạt động hiến – ghép – chăm sóc sau ghép chính là 'đòn bẩy' quan trọng để tăng nguồn hiến, bảo vệ quyền lợi người bệnh và phát triển bền vững chuyên ngành ghép tạng tại Việt Nam.

Bộ Y tế khẳng định sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến, phối hợp chặt chẽ với Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các bộ, ngành liên quan để từng bước hoàn thiện chính sách, hướng tới mục tiêu giúp ngày càng nhiều người bệnh được tiếp cận ghép tạng một cách công bằng, an toàn và bền vững.

Theo Văn Hiền/Nhà báo và Công luận