Học bạ không còn là thước đo tin cậy vì 'điểm đẹp nhưng năng lực chưa tương xứng'

Bắt đầu từ năm 2026, hàng loạt trường đại học trên cả nước sẽ không còn áp dụng phương thức xét tuyển bằng học bạ trung học phổ thông.

05/12/2025 12:06

Thay đổi này tác động trực tiếp đến thí sinh và phụ huynh, đồng thời tạo bước dịch chuyển đáng chú ý trong chiến lược tuyển sinh của các cơ sở giáo dục đại học.

Đến thời điểm này, Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (Đại học Quốc gia Hà Nội), Đại học Công nghiệp TP Hồ Chí Minh, Đại học Nha Trang là những đơn vị tiên phong dừng xét học bạ cho toàn bộ ngành đào tạo.

Ở khối sư phạm, Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên cũng không sử dụng học bạ, trong khi Đại học Sư phạm Hà Nội 2 chỉ duy trì với một số ngành đặc thù.

Nhiều trường khác thu hẹp phạm vi áp dụng ở các nhóm ngành sư phạm, kinh tế, kỹ thuật và nghệ thuật, chuyển sang các phương thức có độ tin cậy cao hơn như điểm thi tốt nghiệp THPT, bài thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy hoặc chứng chỉ quốc tế.

Theo quy định, thông tin chi tiết của từng trường sẽ được công bố trong Đề án tuyển sinh năm 2026. Thí sinh cần theo dõi sớm để chuẩn bị hồ sơ chính xác, tránh bị động trong lựa chọn phương thức xét tuyển.

Từ năm 2026, hàng loạt trường đại học trên cả nước sẽ ngừng áp dụng phương thức xét tuyển bằng học bạ THPT. Ảnh: Việt Đức

PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, việc các trường đại học đồng loạt dừng xét học bạ không phải là quyết định đột ngột mà phản ánh yêu cầu đổi mới khách quan.

Theo ông Nam, điểm học bạ hiện chịu tác động lớn từ các yếu tố chủ quan trong kiểm tra, đánh giá. Với gần 3.000 trường THPT trên toàn quốc, sự khác biệt về điều kiện dạy học, mức độ nghiêm túc trong chấm điểm khiến học bạ không phản ánh đồng đều năng lực của học sinh.

'Ở nhiều nơi, học sinh có thể đạt điểm cao nhờ yếu tố động viên; trong khi ở một số trường chất lượng cao, việc đánh giá lại chặt chẽ hơn nhiều', ông Nam phân tích.

Điều này dẫn tới tình trạng phổ biến là 'điểm đẹp nhưng năng lực chưa tương xứng'.

PGS.TS Trần Thành Nam cũng cho biết, học bạ thỉnh thoảng bị 'làm đẹp' theo mong muốn của phụ huynh, gây ảnh hưởng đến tính khách quan. Khi học bạ không còn là thước đo tin cậy, việc sử dụng làm căn cứ tuyển sinh dễ tạo bất bình đẳng giữa thí sinh.

Không chỉ dựa trên quan sát thực tiễn, nhiều trường đại học khi phân tích dữ liệu cũng nhận thấy điểm học bạ không dự báo tốt kết quả học tập năm nhất. Tỷ lệ trượt môn và thôi học của nhóm trúng tuyển bằng học bạ có xu hướng cao hơn; trong khi tương quan giữa điểm học bạ và điểm trung bình năm nhất khá mờ nhạt. Đây là cơ sở quan trọng khiến các trường giảm dần niềm tin vào phương thức này.

Bên cạnh đó, tâm lý xã hội quá coi trọng 'học bạ đẹp' khiến không ít phụ huynh tập trung làm hồ sơ hơn là bồi dưỡng năng lực thật cho con.

'Điều này dễ khiến học sinh ảo tưởng về khả năng của mình, dẫn đến hụt hẫng khi bước vào môi trường đại học', chuyên gia này cảnh báo.

Tuy chỉ ra nhiều bất cập, ông Nam nhấn mạnh không nên cực đoan phủ nhận vai trò của học bạ. Bởi lẽ, học bạ không có lỗi, vấn đề nằm ở quy trình đánh giá còn thiếu chuẩn hóa và giám sát.

Về lâu dài, giáo dục phổ thông cần hoàn thiện cơ chế kiểm tra – đánh giá liên tục, khách quan, có kiểm soát chất lượng nhằm bảo đảm học bạ phản ánh trung thực quá trình học tập của mỗi học sinh.

Trước bối cảnh các trường tăng cường phương thức đánh giá chuẩn hóa, ông Nam khuyến nghị học sinh tập trung phát triển năng lực thực chất. Tư duy logic, tư duy trừu tượng, khả năng sử dụng ngôn ngữ, lập luận và giải quyết vấn đề sẽ trở thành những yêu cầu cốt lõi. Song song đó, việc củng cố vững nền tảng môn Toán, Tiếng Việt và Tiếng Anh là cần thiết cho cả kỳ thi tốt nghiệp THPT và các bài thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy.

Xu hướng loại bỏ xét học bạ cho thấy tuyển sinh đại học đang chuyển mạnh sang các hình thức đánh giá chuẩn hóa, hạn chế 'điểm ảo'. Ảnh: Việt Đức

Kỹ năng mềm như tự học, quản lý thời gian và lập kế hoạch dài hạn cũng được xem là yếu tố quan trọng giúp học sinh thích ứng tốt hơn với môi trường học tập bậc đại học.

Ông Nam đề nghị các trường đại học công bố sớm đề án tuyển sinh để thí sinh có đủ thời gian chuẩn bị. Sự minh bạch thông tin sẽ góp phần giảm áp lực và hạn chế tình trạng lựa chọn phương thức xét tuyển theo phong trào.

Việc nhiều trường đại học quyết liệt dừng xét học bạ cho thấy xu hướng tuyển sinh đang tiến tới các phương thức đánh giá khách quan, hạn chế 'điểm ảo' và bảo đảm công bằng giữa thí sinh ở các vùng miền. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để học sinh chuẩn bị bài bản hơn, đồng thời tăng khả năng trúng tuyển dựa trên năng lực thật.

Tuyển sinh 2026 được kỳ vọng đánh dấu bước chuyển quan trọng, góp phần hướng tới một hệ thống tuyển sinh đại học thực chất, chất lượng và minh bạch hơn.

Theo Văn Hiền/Nhà báo và Công luận