Rối loạn nhân cách ranh giới ở trẻ: Dấu hiệu cảnh báo và cách phân biệt với tâm lý tuổi dậy thì

Rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) là một rối loạn tâm thần ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh cảm xúc của trẻ. Trẻ mắc rối loạn nhân cách ranh giới thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, có tính bốc đồng cao và gặp vấn đề trong các mối quan hệ.

28/03/2024 08:03

Ảnh minh họa: Pixabay

Dấu hiệu cảnh báo rối loạn nhân cách ranh giới

Bác sĩ Lê Công Thiện - Phó trưởng bộ môn Tâm thần Trường Đại học Y Hà Nội, Trưởng phòng điều trị Tâm thần Nhi (Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết: rối loạn nhân cách ranh giới là một rối loạn tâm thần ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng điều chỉnh cảm xúc của một người.

Người bệnh mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới thường thể hiện sự bốc đồng, thay đổi cảm xúc thường xuyên; có hành vi tự sát lặp đi lặp lại hoặc hành vi tự hủy hoại bản thân; biểu hiện bất ổn về cảm xúc mang tính phản ứng rõ rệt như: cảm giác khó chịu từng đợt dữ dội, cáu kỉnh hoặc lo âu thường kéo dài vài giờ và hiếm khi kéo dài hơn vài ngày; biểu hiện sự tức giận dữ dội, không thích hợp hoặc khó kiểm soát cơn giận.

Theo bác sĩ Thiện, một người có thể mắc chứng rối loạn nhân cách ranh giới nếu xuất hiện 5/9 dấu hiệu sau:

-Người bệnh nhạy cảm với hoàn cảnh môi trường, có suy nghĩ bị bỏ rơi dữ dội.

-Người bệnh có thể lý tưởng hóa những người chăm sóc hoặc người yêu tiềm năng trong lần gặp đầu tiên hoặc lần thứ hai. Người bệnh có thể yêu cầu đối phương dành nhiều thời gian cho nhau và chia sẻ những chi tiết thân mật nhất trong thời gian đầu của một mối quan hệ.

-Người bệnh có thể có rối loạn nhận dạng đặc trưng bởi hình ảnh hoặc ý thức về bản thân không ổn định rõ rệt và dai dẳng.

Người bệnh thường thể hiện sự bốc đồng trong ít nhất hai lĩnh vực và có khả năng tự gây tổn hại cho bản thân: Họ có thể đánh bạc, tiêu tiền một cách vô độ, ăn uống vô độ, lạm dụng chất gây nghiện, quan hệ tình dục không an toàn hoặc lái xe một cách thiếu thận trọng.

-Người bệnh có thể có hành vi tự sát lặp đi lặp lại hoặc hành vi tự hủy hoại bản thân.

-Người bệnh có biểu hiện bất ổn về cảm xúc mang tính phản ứng rõ rệt: cảm giác khó chịu từng đợt dữ dội, cáu kỉnh hoặc lo âu thường kéo dài vài giờ và hiếm khi kéo dài hơn vài ngày.

-Người bệnh xuất hiện cảm giác trống rỗng triền miên và dễ cảm thấy buồn chán. Họ có thể liên tục tìm kiếm việc gì đó để làm.

-Người bệnh có biểu hiện sự tức giận dữ dội, không thích hợp hoặc khó kiểm soát cơn giận.

Trong những giai đoạn căng thẳng tột độ, người bệnh có thể xuất hiện tình trạng hoang tưởng thoáng qua hoặc các triệu chứng phân ly như rối loạn cá nhân hóa...

Phân biệt BPD với tâm lý tuổi dậy thì

Theo bác sĩ Thiện, rối loạn nhân cách ở trẻ có nhiều biểu hiện tương đồng với tình trạng nổi loạn của trẻ ở lứa tuổi dậy thì. Nhiều cha mẹ rất lúng túng khi thấy con có những biểu hiện bất thường ở độ tuổi này và liệu không biết con có phải đang gặp vấn đề về tâm thần hay không?

Để phân biệt, theo bác sĩ Thiện thì diễn biến tự nhiên của một đứa trẻ đều phải trải qua giai đoạn bướng bỉnh, muốn thể hiện cái tôi bản thân, thậm chí có hành vi chống đối, cãi lại lời người lớn. Khi con cái có hành vi cãi lại, người lớn cần xem lại tình huống xem bản chất là gì, có lan tỏa với nhiều môi trường không.

Nếu trong nhà chỉ ương bướng với bố, mẹ thì bình thường, không đáng lo ngại. Nhưng nếu sự bướng bỉnh lan tỏa trong mọi tình huống, với bất cứ ai thì không còn bình thường.

Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý, khác với sinh lý lứa tuổi, trẻ gặp vấn đề về tâm thần khi có những hành vi tự hại như tự rạch tay. Nếu hành động này lặp đi lặp lại, lúc này không phải là hành vi bình thường nữa.

Người lớn cũng cần quan sát trẻ nếu thấy nghi ngờ trẻ có biểu hiện giấu giếm như mặc áo dài tay, hành vi tự làm đau... thì hành vi này không còn là hành vi sinh lý lứa tuổi.

Ngoài ra, có trẻ có những hành vi nổi loạn bộc lộ cả ở nhà và ở trường, cảm xúc thay đổi thường xuyên trong ngày, như vừa vui nhưng chỉ vài tiếng sau đã buồn, bộc lộ cảm xúc rất mãnh liệt và thời gian kéo dài. Trong trường hợp này, theo bác sĩ Thiện, cha mẹ nên theo dõi con thật sát, chú ý xem trẻ có đang gặp vấn đề gì không, trải qua biến cố như chuyển cấp, chuyển trường, biến cố gia đình... Sau đó, cha mẹ nên chia sẻ với trẻ, nhận biết mức độ mà con đang gặp phải, nhờ đến sự tư vấn của bác sĩ.