Sự thật về Tết Đoan Ngọ, 3 người này chớ ra đường buổi trưa

Tết Đoan Ngọ ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc về sức khỏe và kiêng kỵ cổ xưa. Hãy cùng khám phá những bí mật ít người biết về ngày lễ truyền thống này.

30/05/2025 08:00

Hàng năm, khi tiết trời chuyển mình sang hạ, tiếng ve ngân vang trên cành và hương ngải cứu thoang thoảng trong không khí, Tết Đoan Ngọ lại về. Ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch không chỉ là dịp để người Việt và nhiều nền văn hóa Đông Á khác tưởng nhớ cội nguồn và thưởng thức các món ăn truyền thống, mà còn là thời điểm quan trọng trong việc gìn giữ sức khỏe và phòng tránh điều không may mắn theo quan niệm dân gian. Mặc dù phổ biến, nhưng vẫn có nhiều điều về Tết Đoan Ngọ mà không phải ai cũng rõ.

Ảnh minh họa: Sohu

Truyền thuyết phổ biến nhất về nguồn gốc Tết Đoan Ngọ gắn liền với Khuất Nguyên, vị quan yêu nước thời Chiến Quốc. Tương truyền, sau khi bị gian thần hãm hại và chứng kiến đất nước suy vong, ông đã gieo mình xuống sông Mịch La vào ngày mùng 5 tháng 5 trong sự uất hận. Thương tiếc ông, dân làng đã chèo thuyền ra sông tìm kiếm thi thể và ném bánh xuống nước để cá tôm không ăn thịt ông. Từ đó, tục gói bánh và đua thuyền rồng trở thành biểu tượng của ngày Tết này, thể hiện lòng kính trọng và hoài niệm đối với Khuất Nguyên.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng, nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ còn phức tạp hơn và có thể xuất phát từ những tín ngưỡng cổ xưa hơn. Thuyết thờ cúng vật tổ Rồng ở vùng Ngô Việt cổ đại là một ví dụ. Với dân tộc sống dựa vào sông nước, Rồng là vật tổ thiêng liêng. Ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch được cho là thời điểm chòm sao Thanh Long (Rồng Xanh) ở phương Đông lên tới vị trí cao nhất trên bầu trời đêm, tượng trưng cho 'Rồng bay lên trời'. Đây là dịp để người xưa tổ chức các nghi lễ tế Rồng, cầu mong mưa thuận gió hòa, cuộc sống sung túc.

Một bối cảnh khác là quan niệm về 'tháng độc, ngày độc'. Tháng 5 âm lịch là thời điểm giao mùa, thời tiết nắng nóng, ẩm thấp tạo điều kiện cho côn trùng, rắn rết và đặc biệt là 'ngũ độc' (rết, bọ cạp, rắn, thằn lằn độc, cóc độc) sinh sôi nảy nở. Dương khí đạt đỉnh điểm vào ngày mùng 5, dễ gây mất cân bằng âm dương, ảnh hưởng đến sức khỏe và dễ phát sinh dịch bệnh. Vì vậy, ngày này được xem là ngày 'độc', cần có các biện pháp để phòng ngừa và xua đuổi tà khí. Các phong tục như treo ngải cứu, lá bồ đề, đeo túi thơm, uống rượu hùng hoàng đều nhằm mục đích này.

Chính vì ý nghĩa về việc trừ tà, phòng bệnh trong ngày 'tháng độc, ngày độc' mà việc chúc 'Tết Đoan Ngọ vui vẻ' được cho là không hoàn toàn phù hợp. Thay vào đó, lời chúc 'Đoan Ngọ an khang' (bình an và khỏe mạnh) hay 'Đoan Ngọ tường thụy' (điềm lành) sẽ đúng với tinh thần nguyên thủy của ngày Tết hơn.

Tết Đoan Ngọ năm 2025 (ngày 31 tháng 5 dương lịch, mùng 5 tháng 5 âm lịch) mang một ý nghĩa đặc biệt trong chu kỳ Can Chi 60 năm, khi trùng vào năm Ất Tỵ. Sự kết hợp giữa Thiên Can Ất và Địa Chi Tỵ được xem là có những năng lượng và ảnh hưởng riêng theo quan niệm phong thủy truyền thống.

Đáng chú ý, năm nay Tết Đoan Ngọ lại cận kề với Ngày Quốc tế Thiếu nhi 1/6, tạo nên một dịp nghỉ lễ mang nhiều màu sắc văn hóa đan xen. Điều này vừa là cơ hội để các gia đình quây quần, vui chơi, vừa là dịp để các thế hệ tìm hiểu và gìn giữ những nét đẹp truyền thống của cả hai ngày lễ.

Ảnh minh họa: Facebook

Dựa trên quan niệm về 'tháng độc, ngày độc' và sự biến động của năng lượng trong ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, dân gian lưu truyền rằng có ba nhóm người cần đặc biệt cẩn trọng, thậm chí nên hạn chế ra ngoài vào buổi trưa (thời điểm dương khí cực thịnh, được gọi là 'đoạt ngọ'):

Thứ nhất, người có thể chất yếu đuối: Người già, trẻ nhỏ hoặc những người có sức khỏe kém, hệ miễn dịch suy giảm rất dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi đột ngột của thời tiết và sự vượng khí của các tác nhân gây bệnh trong tháng 5 âm lịch. Họ giống như những cây non dễ bị tổn thương trước phong ba. Nên dành thời gian nghỉ ngơi ở nhà, giữ nhà cửa thông thoáng, sạch sẽ và có thể treo ngải cứu để thanh lọc không khí.

Thứ hai, người có tuổi âm lịch xung với năm hiện tại: Trong năm Ất Tỵ, các tuổi xung khắc hoặc gây hại với Tỵ (rắn) theo Địa Chi là Thân (khỉ), Hợi (lợn), Dần (hổ), Thìn (rồng). Theo quan niệm dân gian, những người thuộc các con giáp này dễ gặp phải điều không may mắn hoặc mâu thuẫn trong năm xung. Vào ngày 'độc' như Đoan Ngọ, sự tương tác năng lượng có thể gia tăng rủi ro. Những người này nên hạn chế tranh cãi, giữ tâm bình an và có thể đeo túi thơm hoặc vật phẩm phong thủy phù hợp để hóa giải năng lượng tiêu cực.

Thứ ba, người có cảm xúc biến động lớn: Sự thay đổi của thời tiết và năng lượng trong ngày Đoan Ngọ có thể ảnh hưởng đến tâm lý, đặc biệt với những người dễ xúc động, hay lo âu hoặc khó kiểm soát cảm xúc. Sự biến động cảm xúc quá mức có thể làm mất cân bằng năng lượng trong cơ thể, ảnh hưởng đến sức khỏe. Nhóm người này nên chú ý giữ tâm trạng ổn định, tránh suy nghĩ tiêu cực hoặc phản ứng thái quá. Thiền định, đọc sách, nghe nhạc nhẹ hoặc trò chuyện với người thân có thể giúp họ tìm thấy sự bình yên nội tại.

Tết Đoan Ngọ là một di sản văn hóa phong phú, chứa đựng nhiều lớp ý nghĩa từ lịch sử, tín ngưỡng đến y học cổ truyền. Việc hiểu rõ nguồn gốc, ý nghĩa và những phong tục, kiêng kỵ liên quan không chỉ giúp chúng ta gìn giữ nét đẹp truyền thống mà còn học được cách sống hài hòa hơn với tự nhiên và bảo vệ sức khỏe bản thân. Dù tin hay không tin vào các kiêng kỵ dân gian, việc giữ gìn sức khỏe, tránh xích mích và giữ tâm hồn bình an trong những ngày này vẫn là điều nên làm.

TIN LIÊN QUAN