Cấp bách giảm thiểu ô nhiễm không khí

Ở TPHCM hay Hà Nội, mọi người đều phải quen với khẩu trang mỗi lần ra đường. Nhưng chừng đó là chưa đủ để miễn nhiễm với bụi, nhất là loại bụi mịn PM2.5.

04/12/2025 08:08

Trưa 3-12, nồng độ bụi mịn PM2.5 đo được tại TPHCM lên đến 24.8µg/m3 cao gấp 5,9 lần giá trị theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Còn tại Hà Nội mức độ khủng khiếp hơn nhiều. Chỉ số chất lượng không khí AQI tại Hà Nội là 169 (mức màu đỏ, có hại cho sức khỏe người dân) và nồng độ bụi mịn PM2.5 ở mức 105,5µg/m3 - gấp hơn 21 lần. UBND TP Hà Nội đã ban hành công văn tăng cường các biện pháp cấp bách để kiểm soát và ứng phó với thực trạng này.

Ô nhiễm không khí ở các đô thị Việt Nam, đặc biệt là tại Hà Nội và TPHCM xuất phát từ nhiều nguồn: sự dịch chuyển không khí từ ngoài lãnh thổ, sự gia tăng và ảnh hưởng từ hoạt động sản xuất, xây dựng, khói thải từ phương tiện giao thông... Theo báo cáo của Tổ chức đo chất lượng không khí thế giới AirVisual (IQAir AirVisual), năm 2024 Việt Nam đứng thứ 23/138 quốc gia có mức độ ô nhiễm cao nhất trên toàn cầu và nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt quá 5-7 lần so với mức độ không khí đảm bảo.

Lo lắng, hoang mang và cam chịu như một tình thế 'bất khả kháng' là tình cảnh chung của người dân trước ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn. Hệ lụy của ô nhiễm không chỉ gây ra các bệnh thường gặp, như: viêm mũi, viêm họng, viêm phổi, mà còn làm tăng nguy cơ mắc hen suyễn, đột quỵ, bệnh tim mạch và ung thư phổi.

Những chất độc hại, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 (đường kính ≤ 2,5µm), có thể xuyên sâu vào phổi, thậm chí vào máu, gây tổn thương đa cơ quan, ảnh hưởng cả hệ hô hấp, hệ tim mạch và hệ miễn dịch. WHO từng đưa ra con số giật mình khi mỗi năm Việt Nam có hơn 60.000 ca tử vong do tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), viêm phổi… và gần 70.000 người Việt tử vong hàng năm vì các bệnh liên quan không khí ô nhiễm (tức trung bình mỗi 7,5 phút lại có một trường hợp tử vong).

Đối tượng chịu ảnh hưởng mạnh nhất từ ô nhiễm không khí bao gồm: trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh nền như hen, COPD, tim mạch. Ở những thời điểm ô nhiễm tăng cao, tần suất người bệnh nhập viện vì hô hấp, tim mạch đều tăng rõ rệt.

Ô nhiễm không khí đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, gây hệ lụy lớn lên sức khỏe, chất lượng cuộc sống và tạo ra rất nhiều gánh nặng về xã hội. Tuy vậy, việc cảnh báo, quản lý và đề xuất giải pháp kiểm soát tình hình vẫn chưa có nhiều chuyển biến. Việt Nam hiện chưa có bản đồ ô nhiễm chi tiết theo từng nguồn và từng địa phương.

Nhìn sang Trung Quốc - quốc gia cũng đang được xếp hạng đặc biệt với tình trạng ô nhiễm không khí ở mức nguy hại cho sức khỏe, nhưng sau khi thực hiện nhiều biện pháp kiểm soát nguồn phát thải, trong đó có ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), TP Bắc Kinh (Trung Quốc) đã khoanh vùng, xử lý nhanh và dứt điểm các điểm nóng về ô nhiễm. Kết quả là, mức độ ô nhiễm bụi mịn PM2.5 tại Bắc Kinh đã giảm hơn 60% trong vòng một thập kỷ.

Ứng dụng AI để xây dựng dữ liệu không khí, xác định nguồn thải, đồng thời siết quy chuẩn khí thải công nghiệp và giao thông theo lộ trình cụ thể là việc mà Việt Nam cần gấp rút triển khai. Bên cạnh đó tăng cường tuyên truyền, khuyến khích người dân chủ động chuyển đổi 'xanh' trong sử dụng phương tiện cá nhân.

Cùng với đó, cần ưu tiên nhiều hơn nguồn lực thỏa đáng triển khai thực hiện các giải quyết kiểm soát ô nhiễm và xây dựng mô hình quản lý hiệu quả theo nguyên tắc tập trung (kiểm soát nguồn thải lớn; hạn chế nguồn thải phân tán), ưu tiên ở các đô thị lớn, mới mong sớm giảm ô nhiễm bụi mịn, góp phần bảo vệ sức khỏe người dân.

TIN LIÊN QUAN