Nghệ sĩ Pháp gốc Việt Hanae Bossert: Nối những sợi dây ký ức với thực tại

Trong ký ức của nhà sản xuất âm thanh người Pháp gốc Việt Hanae Bossert, Việt Nam trước hết là một miền đất được dệt nên từ lời kể của bà ngoại cô.

30/11/2025 08:00

Những ký ức ấy cũng là tấm gương phản chiếu một Việt Nam của những năm 1950. Với bà của Hanae Bossert, Việt Nam là nơi vừa được lý tưởng hóa, vừa vô cùng cụ thể. Những con đường làng, nếp nhà, những món ăn, giọng nói hay những cái tên đều trở thành mảnh ghép để bà cô níu giữ ký ức quê nhà. Dù sống ở nơi xa, bà của Hanae Bossert luôn khắc khoải mong ngày trở về với nguồn cội.

Trong những câu chuyện, bà kể nhiều về mẹ của bà, về chị em bà, về những người hàng xóm trong ngôi làng nơi bà lớn lên. Qua những dòng ký ức ấy, Hanae Bossert không hình dung về một 'đất nước Việt Nam' rộng lớn mà cảm nhận một 'cuộc đời Việt Nam' cụ thể, nhỏ bé nhưng vô cùng sâu sắc. Với Hanae Bossert, Việt Nam là di sản tinh thần được bà truyền lại bằng lời nói.

Thế nhưng, khi có cơ hội đặt chân về Việt Nam, nghệ sĩ người Pháp gốc Việt đã nhận ra khoảng cách rất lớn giữa ký ức của bà cô với thực tại mà cô được trải nghiệm. Nếu Việt Nam của bà là nơi còn nhiều nét nông thôn, trải dài với những biến động và chia ly trong cảnh loạn lạc, chiến tranh thì Việt Nam mà Hanae Bossert trải nghiệm lại sống động, hiện đại, tràn đầy năng lượng và sự trẻ trung. Đặc biệt, sự tương phản giữa cảnh sắc bình dị ở Hải Phòng (quê của bà Hanae Bossert) với nhịp sống mạnh mẽ, sôi động của TPHCM đã để lại cho cô ấn tượng sâu sắc.

Cả ba lần trở về Việt Nam (lần đầu về quê theo bà, lần thứ hai đưa bà về an táng, và gần nhất là trong khuôn khổ chương trình nghệ sĩ lưu trú Villa Saigon), Hanae Bossert không coi mình là du khách. Các chuyến đi gắn với gia đình, với mất mát hoặc sáng tạo nghệ thuật khiến mối quan hệ giữa cô và Việt Nam luôn chứa đựng cảm xúc riêng tư, không thể tách rời.

Dẫu trải nghiệm thực tế khác xa với lời kể của bà, Hanae Bossert vẫn cảm nhận trong từng món ăn, từng câu nói có tiếng vọng của ký ức gia đình. Với cô, Việt Nam hôm nay là nơi quá khứ và hiện tại liên tục giao thoa. Chính sự chuyển dịch tinh tế ấy trở thành nguồn cảm hứng lâu dài cho công việc sáng tạo của cô, là cách để cô nối những sợi dây ký ức bà để lại.

Hanae Bossert (thứ 3, từ trái qua) tại sự kiện vẽ minh họa trực tiếp do Viện Pháp tại Việt Nam tổ chức ở TPHCM. Ảnh: Viện Pháp tại Việt Nam

Cũng từ nền tảng ký ức ấy, hành trình nghệ thuật của Hanae Bossert với Việt Nam ngày càng đa dạng. Dự án truyện tranh - với tựa đề tạm thời Annamite, được chuyển thể từ podcast Ma Tonkinoise - là một trong những tác phẩm quan trọng nhất cô đang thực hiện. Đây không chỉ là dự án mang tính kể chuyện, mà còn là một cuộc đối thoại giữa hai thế giới, là di sản Pháp - Việt và trải nghiệm cá nhân của cô trong quá trình khám phá quê hương của bà mình.

Quá trình nghiên cứu cho dự án đã mở ra cho cô vô số cuộc gặp gỡ đầy ý nghĩa với các nghệ sĩ, nhà sử học, giáo viên, nhà báo và nhiều người Việt Nam khác. Những mối quan hệ ấy dần trở thành những tình bạn và hợp tác nghệ thuật, giúp cô cảm thấy mình gắn bó với Việt Nam không chỉ qua huyết thống mà còn qua cộng đồng sáng tạo đầy sức sống.

Podcast Ma Tonkinoise là một không gian âm thanh, nơi Hanae Bossert đào sâu những ký ức giao thoa về hai vùng đất. Thành công của podcast khiến cô muốn tiếp tục khai mở chủ đề ấy ở nhiều hình thức khác. Hanae Bossert đang cân nhắc một dự án phim có thể song hành với việc xuất bản Annamite.

Trong thời gian lưu trú nghệ thuật tại TPHCM, những buổi hội thảo với nghệ sĩ Việt Nam hay gặp gỡ học sinh Trường quốc tế Pháp Marguerite Duras đã mang đến cho Hanae Bossert cảm hứng mạnh mẽ. Những hoạt động này giúp cô xây dựng một mạng lưới kết nối với các nghệ sĩ và người trẻ tại Việt Nam. Cô mong muốn tiếp tục mở rộng các hội thảo, tổ chức thường xuyên hơn các chương trình trao đổi, kết nối văn hóa.

Với Hanae Bossert, giữa ký ức và hiện tại, giữa nghệ thuật và đời sống, Việt Nam là nơi cô tìm thấy một phần căn tính của chính mình.

Podcast Ma Tonkinoise ra mắt năm 2024, lấy cảm hứng từ những ký ức Pháp - Việt của gia đình Hanae Bossert. Ma Tonkinoise đã giành được giải thưởng phim tài liệu của giải SCAM tại Paris Podcast, nhận tài trợ từ Bộ Văn hóa Pháp và được công chúng đón nhận nồng nhiệt.

Ngày 22-11 vừa qua, trong khuôn khổ chương trình nghệ sĩ lưu trú Villa Saigon do Viện Pháp tại Việt Nam tổ chức ở TPHCM, Hanae Bossert đã tham gia một buổi vẽ minh họa trực tiếp. Dựa trên những bưu thiếp, tư liệu và ảnh của gia đình Hanae Bossert, các nghệ sĩ tham gia sự kiện đã chuyển hóa thành các tác phẩm nghệ thuật.

Theo ĐỖ VĂN/Sài Gòn Giải Phóng