Phấn đấu loại trừ hoàn toàn bệnh dại ở người

Thời gian qua, bệnh dại tiếp tục có xu hướng gia tăng tại các địa phương trên cả nước. Nguyên nhân do người bị động vật (chó, mèo) nghi dại cắn không tiêm vắc-xin hoặc tiêm muộn, không đủ liều.

09/11/2025 08:42

Cán bộ y tế tuyên truyền cho người dân trên địa bàn Hà Nội về biện pháp phòng, chống bệnh dại. (Ảnh: DUY TUÂN)

Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm từ động vật sang người do vi-rút dại (Rhabdovirus). Bệnh lưu hành ở nhiều quốc gia, 99% số người mắc do chó dại cắn. Hằng năm, thế giới có khoảng 59.000 người chết và hơn 10 triệu người phải tiêm vắc-xin phòng dại tại hơn 150 quốc gia, trong đó 95% số các trường hợp thuộc châu Phi và châu Á.

Khu vực Đông Nam Á luôn là điểm nóng của bệnh dại do lượng chó thả rông lớn, tỷ lệ tiêm phòng ở vật nuôi thấp, buôn bán thịt chó, mèo vẫn diễn ra. Theo Tổ chức Thú y thế giới, hơn 80% số ca bệnh dại xảy ra ở nông thôn và cứ 10 ca tử vong thì có bốn ca ở trẻ em... Bệnh dại nguy hiểm đối với sức khỏe con người bởi khi triệu chứng xuất hiện thì tỷ lệ chết gần 100%.

Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có 75 người chết do bệnh dại, khoảng 400.000 người phải điều trị dự phòng bằng vắc-xin và huyết thanh kháng dại. Chi phí vắc-xin ước tính hơn 300 tỷ đồng, chưa kể tổn thất về sức khỏe, tinh thần. Theo Bộ Y tế, năm 2024, cả nước có 89 người chết do bệnh dại (tăng bảy người so với năm 2023; tăng 17 người so với năm 2022).

Tất cả người chết do bệnh dại năm 2024 đều không tiêm vắc-xin phòng dại hoặc huyết thanh kháng dại. Nguồn chính gây bệnh dại là do chó và mèo, chiếm 98% tổng số người tiêm chủng và chiếm 100% đối với các trường hợp chết do bệnh dại. Riêng chín tháng năm 2025, cả nước ghi nhận 58 người chết tại 18 tỉnh, thành phố.

Nguyên nhân chính là người dân chủ quan không tiêm vắc-xin phòng dại vì cho rằng chó nhà cắn khi chó còn khỏe mạnh, vì vậy không đi tiêm phòng (chiếm 63% số lý do). Người dân ít hiểu biết về bệnh dại, khi bị chó, mèo cắn, cào không đến cơ sở y tế, chỉ dùng thuốc đông y; trẻ nhỏ không nói cho bố mẹ... Nếu không áp dụng biện pháp phòng ngừa như rửa vết thương và tiêm vắc-xin hoặc huyết thanh kháng dại, triệu chứng bệnh dại sẽ xuất hiện sau thời gian ủ bệnh.

Bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng cách rửa vết thương, tiêm vắc-xin phòng dại hoặc huyết thanh kháng dại ngay sau khi bị chó, mèo cắn. Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương

Triệu chứng ban đầu thường giống bệnh cúm như: Sốt, đau đầu, mệt, cảm giác ngứa ran, châm chích, nóng rát... tại vết cắn hoặc vết xước. Khi bệnh tiến triển, xuất hiện triệu chứng sợ ánh sáng mạnh, sợ nước do không nuốt được, hung hăng, kích động, chảy nước bọt nhiều, sốt, đau đầu và các cơ tê liệt từ vết cắn hoặc vết xước. Bệnh nhân sẽ dần hôn mê rồi chết.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương, bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng cách rửa vết thương, tiêm vắc-xin phòng dại hoặc huyết thanh kháng dại ngay sau khi bị chó, mèo cắn.

Bộ Y tế đề nghị các địa phương, đơn vị thực hiện tốt Chương trình quốc gia phòng, chống bệnh dại, giai đoạn 2022-2030 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành theo Quyết định số 2151/ QĐ-TTg ngày 21/12/2021, mục tiêu kiểm soát bệnh dại trên đàn chó, mèo nuôi và phấn đấu không có người chết do bệnh dại vào năm 2030.

Các đơn vị y tế tại các địa phương giám sát chặt chẽ trường hợp bị chó, mèo nghi dại cắn để hướng dẫn tiêm phòng quy định của Bộ Y tế và xử lý ổ dịch kịp thời; phối hợp ngành thú y giám sát, kiểm soát nguy cơ lây bệnh từ động vật sang người, quản lý đàn vật nuôi, tiêm phòng dại cho chó, mèo, kịp thời phát hiện sớm các trường hợp bị động vật nghi dại cắn; tăng cường khả năng tiếp cận vắc-xin phòng dại, huyết thanh kháng dại của người dân; tuyên truyền, tư vấn về kiến thức phòng chống bệnh.

Để phòng ngừa bệnh dại, người dân nuôi chó, mèo cần tiêm vắc-xin phòng dại định kỳ theo khuyến cáo ngành thú y; không đùa nghịch, chọc phá chó, mèo; tránh tiếp xúc chó, mèo có biểu hiện bất thường. Khi bị chó, mèo cắn, cần ngay lập tức rửa vết thương bằng xà-phòng dưới vòi nước chảy trong 15 phút, sát trùng bằng cồn 70% hoặc thuốc sát khuẩn; không băng kín vết thương, tránh làm dập vết thương; sau đó tiêm vắc-xin phòng bệnh dại hoặc huyết thanh kháng dại; tuyệt đối không tự điều trị hay tìm đến thầy lang...

Theo Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam: Khi triệu chứng xuất hiện, tỷ lệ làm chết người lên tới 100%, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu điều trị dự phòng kịp thời bằng vắc-xin phòng dại sau phơi nhiễm. Do vậy, Tổ chức Y tế thế giới đã trao tặng 9.000 liều vắc-xin phòng dại cho hai tỉnh có nguy cơ cao là Phú Thọ và Tuyên Quang nhằm bảo vệ nhóm người dễ bị tổn thương, nhất là nhóm đồng bào dân tộc thiểu số và trẻ em.

'Sự hỗ trợ này không chỉ cung cấp vắc-xin, mà còn là lời kêu gọi các cơ quan bảo đảm vắc-xin dự phòng sau phơi nhiễm được phổ biến rộng rãi, dễ tiếp cận cho tất cả mọi người, nhất là người nghèo và nhóm dễ bị tổn thương tại Việt Nam', Tiến sĩ Angela Pratt nhấn mạnh.

Theo KHÁNH HUY/Nhân dân