Bị người khác hành hung trên đường phố, tự vệ ra sao?

Những vụ bạo lực trên đường đã không còn xa lạ gần đây, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về quyền tự vệ của mình.

16/02/2025 12:23

Liên tục gần đây, chỉ vì mâu thuẫn giao thông nhỏ mà người tham gia giao thông sẵn sàng 'ăn thua đủ' để rồi hậu quả người bị thương, người bị khởi tố, bắt giam.

Tài xế Tống Anh Tuấn.

Mới nhất, ngày 10-2, anh L.X.H (31 tuổi, quê tỉnh Thanh Hóa - là nhân viên giao hàng) dừng xe máy để chờ lấy hàng đi giao ở ngách 50/310 Nghi Tàm, phường Yên Phụ, quận Tây Hồ (Hà Nội).

Sau đó ô tô nhãn hiệu Lexus do Tống Anh Tuấn (43 tuổi, ngụ Hà Nội) từ ngõ 310 Nghi Tàm đi vào ngách 50 thì xảy ra va chạm với xe máy.

Tuấn sau đó dùng chân, tay, mũ bảo hiểm đánh gây thương tích anh H.. Theo camera ghi lại, anh H. đã dùng tay che và không dám đánh lại.

Sau sự việc trên, bạn đọc Báo Người Lao Động thắc mắc liệu người bị đánh có quyền đánh lại để tự vệ không?

Luật sư Đào Thị Bích Liên, Văn phòng Luật sư Hà Hải và Cộng sự, nhìn nhận những vụ bạo lực trên đường đã không còn xa lạ, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về quyền tự vệ của mình khi đối diện với tình huống nguy hiểm.

Sự phẫn nộ của dư luận bùng lên sau vụ anh L.X.H, một shipper, bị tài xế ô tô Lexus hành hung ngay giữa ban ngày. Camera ghi lại cảnh tượng anh bị đánh liên tiếp gần 20 lần trong 30 giây, không hề có sự phản kháng. Khuôn mặt anh sưng vù. Nhưng nếu anh Hưng đánh trả, liệu câu chuyện có đi theo một hướng khác? Anh có quyền phản kháng không, và nếu có, giới hạn nào được xem là hợp pháp?

Theo quy định tại điều 22 Bộ Luật Hình sự 2015, phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân hoặc người khác. Nếu hành động tự vệ nằm trong giới hạn người phòng vệ sẽ không bị coi là có tội. Tuy nhiên, nếu vượt quá mức cần thiết, gây nguy hiểm không tương xứng với hành vi tấn công ban đầu, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Ranh giới giữa phòng vệ chính đáng và vượt quá giới hạn phòng vệ rất mong manh. Khi bị hành hung, nếu chỉ phản kháng để đẩy lùi nguy hiểm, bảo vệ bản thân mà không gây tổn hại nghiêm trọng cho kẻ tấn công, đó là hành động hợp pháp. Phòng vệ chính đáng là quyền của mỗi công dân để bảo vệ bản thân trước hành vi xâm phạm.

Tuy nhiên, nếu hành vi chống trả rõ ràng vượt quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm của cuộc tấn công, thì người phòng vệ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng được quy định tại điều 126 Bộ Luật Hình sự. Nếu hành vi tự vệ dẫn đến cái chết của kẻ tấn công trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, người phòng vệ có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Nếu phạm tội đối với 2 người trở lên, mức phạt tù có thể lên đến 5 năm.

Bên cạnh đó, điều 136 Bộ Luật Hình sự quy định về tội cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Nếu tỉ lệ tổn thương cơ thể của kẻ tấn công từ 31% đến 60%, người phòng vệ có thể bị phạt tiền từ 5-20 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm. Nếu mức độ thương tích nghiêm trọng hơn hoặc gây chết người, mức phạt tù có thể lên đến 3 năm.

Thực tế, cơ quan chức năng sẽ xem xét kỹ lưỡng bối cảnh, mức độ tấn công và hành vi của các bên để xác định tính hợp pháp của hành động phòng vệ. Nếu bị đánh nhẹ nhưng phản công bằng vũ khí nguy hiểm, người phòng vệ có thể bị xem là vi phạm pháp luật.

Tuy nhiên, nếu bị tấn công dữ dội, không còn cách nào khác ngoài việc chống trả để bảo vệ tính mạng, thì hành động đó có thể được coi là hợp lý.

Vậy, nếu bị tấn công trên đường phố, chúng ta nên làm gì? Nếu có thể tránh né hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ, đó luôn là phương án an toàn nhất. Nếu buộc phải tự vệ, hãy giữ mức độ cần thiết, không nên tiếp tục tấn công khi đối phương đã dừng hành động nguy hiểm. Điều quan trọng là bảo vệ chính mình nhưng cũng phải tránh những hậu quả pháp lý không đáng có.

Câu chuyện của anh H. đặt ra nhiều suy ngẫm. Nếu anh đánh trả, có thể anh đã giảm bớt thương tích, nhưng cũng có khả năng anh sẽ vướng vào vòng lao lý. Giữa cơn giận dữ và sự sống còn, đôi khi giữ được sự bình tĩnh không chỉ giúp bảo vệ tính mạng mà còn tránh việc vi phạm pháp luật.

Phòng vệ chính đáng là quyền lợi hợp pháp, nhưng vượt quá giới hạn có thể khiến người bảo vệ chính mình trở thành người vi phạm pháp luật. Mỗi cá nhân cần trang bị kiến thức để tự bảo vệ bản thân trong những tình huống nguy hiểm, đồng thời tránh rơi vào những rủi ro pháp lý không đáng có.

'Câu chuyện của anh H. là một lời nhắc nhở rằng bạo lực có thể xảy ra bất cứ lúc nào, và không phải lúc nào người bị tấn công cũng có thể phản kháng mà không lo hậu quả. Quan trọng hơn, thay vì để những sự việc tương tự tiếp diễn, xã hội cần nâng cao ý thức về pháp luật, tăng cường các biện pháp bảo vệ công dân và tạo ra một môi trường an toàn hơn cho tất cả mọi người' - luật sư Đào Thị Bích Liên nói.