Hồi sinh đồi đá thành nông trại ca cao đặc biệt với những triết lý bất ngờ về nông nghiệp bền vững

Câu chuyện của đồi đá Stone Hill không chỉ là nỗ lực của một vị tiến sĩ yêu nông nghiệp, mà còn là hành trình những người trẻ tiếp nối thông điệp của thiên nhiên.

26/02/2025 06:58

Tôi đến Stone Hill vào một ngày đẹp trời, ánh nắng phương Nam chiếu rọi qua những tán cây sưởi ấm những chú chó vừa trêu đùa nhau vừa lon ton ra cổng đón khách. Một khu vườn um tùm cây lá, những gian nhà gỗ, chòi tre mộc mạc là nơi sinh hoạt của những bạn trẻ đang phụ trách công việc chăm sóc nông trại ca cao. Nhìn vào sự tươi tốt của cây trái, khó mà tin được rằng nơi này từng chỉ là đồi đá đất trống trơ trọi do ảnh hưởng nặng nề của nạn phá rừng.

Hành trình 15 năm phục hồi đất từ cỏ dại và tái tạo hệ sinh thái

Năm 2010, Tiến sĩ Phạm Hồng Đức Phước, Giảng viên tại Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, cũng là chuyên gia hàng đầu về ca cao tại Việt Nam đảm nhiệm vị trí Phó ban Điều phối Chương trình Ca cao Quốc gia, sau khi nghỉ hưu đã tìm một mảnh đất bạc màu để áp dụng các phương pháp canh tác phục hồi mà ông đã dày công nghiên cứu. Lúc ông đặt chân đến, ngọn đồi còn tệ hơn những gì ông có thể tưởng tượng: trơ trọi toàn đá là đá, cỏ cây không mọc nổi vì lớp hữu cơ bề mặt đã bị rửa trôi hoàn toàn.

Tiến sĩ Phạm Hồng Đức Phước chia sẻ với các bạn trẻ.

Đồi đá sau hơn chục năm được tiến sĩ Phước bền bỉ cải tạo.

Không nản lòng, tiến sĩ Phước từng bước một 'hồi sinh' đồi đá bằng sự kiên trì và thông tuệ của mình, từ việc xin mùn cưa về để ủ phân trả lại hữu cơ cho đất, cho đến đào mương rãnh nhỏ bẫy nước giúp giảm xói mòn, xây hồ để hứng nước mưa, từ việc lặp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt, cho đến trồng cỏ dại để phục hồi đất. Bằng phương pháp thiên địch, ông nuôi kiến vàng và kiến đen để kiểm soát bọ xít muỗi, thế là chẳng cần phun giọt thuốc trừ sâu độc hại nào. Ông áp dụng công nghệ làm biochar (than hầm), bằng cách đốt yếm khí các loại dư thừa thực vật trong điều kiện ít oxy. Cách này vừa giữ được CO2 không bay lên trời, đồng thời có thể giúp cải tạo lý tính đất, tạo môi trường cho vi sinh vật trú ngụ. Đến nay sau 15 năm, Đồi đá - Stone Hill đã có vườn ca cao cho ra trái quanh năm, có những tình nguyện viên yêu nông nghiệp sạch, và còn trở thành điểm đến du lịch thú vị cho du khách đến với Đồng Nai.

Ông đã nghĩ ra ý tưởng bổ sung hoạt động chăn nuôi dê cho bà con để kinh tế của vùng đủ vững vàng và người dân không khai thác gỗ nữa trước khi trồng ca cao.

Kiến vàng được nuôi để làm thiên địch bảo vệ cây ca cao.

Socola của Stone Hill là sự tổng hòa phối trộn từ hơn 70 giống ca cao khác nhau và nói không với thuốc bảo vệ thực vật.

Giáo dục cộng đồng bắt nguồn từ nông nghiệp

'Rất tình cờ thầy tổ chức một workshop về nông nghiệp bền vững, nghe thầy kể về hành trình của đồi đá mình cảm thấy hay, thú vị và nhen nhóm ý định muốn về vườn làm giáo dục. Dấn thân sâu hơn vào hành trình đó, mình muốn phát triển Stone Hill thành hệ sinh thái đa dạng. Thầy lớn tuổi rồi nhưng vẫn còn rất tâm huyết với phát triển bền vững nên có bạn trẻ nào đó tiếp nối con đường của thầy thì thầy rất tạo điều kiện.'

Từ cơ duyên đó, chị Dương Ngọc Duy Thư từng có 10 năm sống ở TP. Hồ Chí Minh đã chuyển về rừng để chăm sóc và phát triển Stone Hill cùng thầy Phước.

Chị Duy Thư mong muốn tiếp nối hành trình phát triển một hệ sinh thái bền vững.

Theo chị, nông nghiệp hữu cơ rất tốt cho môi trường, cho hệ sinh thái, nhưng cách canh tác này một mặt là chưa thể triển khai trên diện rộng, mặt khác là chưa tạo ra nguồn thu ổn định cho người nông dân nên chưa đạt được đạt được mục tiêu bền vững. Cái khó là làm sao có thể hướng đến vừa hiệu quả về sinh thái, vừa hiệu quả về kinh tế cho người nông dân.

'Ở Stone Hill Farm, phân hữu cơ giúp cải tạo đất là chính, còn chất dinh dưỡng thì không đủ, nên thầy chọn phương pháp song song, vô cơ để cung cấp dinh dưỡng cho cây, hữu cơ để cải tạo đất. Phân bón vô cơ nếu dùng đúng liều lượng sẽ không ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe. Mà kỹ thuật đó nông dân truyền thống có thể tiếp thu được.'- chị Thư bộc bạch.

Nhiều hội thảo, khóa học về nông nghiệp được tổ chức để nhằm mang đến cái nhìn đúng đắn về nông nghiệp bền vững cho các bạn trẻ và nông dân truyền thống. .

Đi qua nhiều vườn, cũng thấm thía điệp khúc phun, xịt, được mùa, mất giá nên anh Hân càng cẩn trọng khi có ý định trồng 2 sào trồng táo Phan Rang và mận hồng. Khi đến Stone Hill để tìm hiểu và học hỏi, anh Hân nghe mọi người nói về chuyện thiên địch, nuôi rệp sáp để kiểm soát côn trùng gây hại mà anh ngạc nhiên quá đỗi. Tự nào giờ đi khắp nơi toàn thấy người ta diệt rệp sáp. Anh càng ngạc nhiên hơn nữa khi biết được rằng rệp sáp khó mà bùng thành dịch vì ở farm đã tồn tại sẵn thiên địch của nó rồi. Mô hình nông nghiệp tuần hoàn khi trồng cây gì, nuôi con gì cũng đều nghĩ tới việc sẽ tận dụng phần dư thừa ra sao cũng giúp anh sáng hơn cho hướng đi bền vững của mình.

Anh Hân chia sẻ: 'Không chỉ là một vườn ca cao đơn thuần, nơi đây còn là một khu vườn rừng thu nhỏ, nơi các loại cây trồng khác nhau hòa quyện vào nhau một cách hài hòa. Cây ca cao không đơn độc mà được bao bọc bởi những loại cây khác, tạo nên một hệ sinh thái tự nhiên, nơi chim chóc, kiến, vi sinh vật và cả cỏ cây cùng nhau tồn tại và phát triển. Điều khiến tôi hơi buồn lòng là khi nhìn ra xung quanh, những nông trại lân cận lại không được như vậy. Họ trồng độc canh, sử dụng thuốc trừ sâu một cách bừa bãi, lãng phí nước và tài nguyên. Tâm lý khai thác thiên nhiên một cách vô tội vạ, thay vì biết ơn và bảo vệ nó, khiến tôi cảm thấy tiếc nuối. Stone Hill Farm như một tấm gương sáng, một minh chứng cho thấy con người có thể sống hài hòa với thiên nhiên mà vẫn đạt được hiệu quả kinh tế.'

Đồi đá Stone Hill trở thành một điểm du lịch đặc biệt được nhiều du khách trong và ngoài nước mong muốn khám phá.

Kết thúc chuyến thăm, anh Hân rời đi với một tâm trạng lâng lâng, như vừa được trải nghiệm một thế giới khác – một thế giới mà con người và thiên nhiên cùng nhau tồn tại, cùng nhau phát triển. Nơi đây không chỉ là một nông trại, mà còn là một bài học về sự tôn trọng và biết ơn đối với Mẹ thiên nhiên.