Chính phủ vừa ban hành kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 29 của Bộ Chính trị về công tác phổ cập giáo dục, giáo dục bắt buộc, xóa mù chữ cho người lớn và đẩy mạnh phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông đến năm 2030. Một trong những mục tiêu quan trọng là nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, phấn đấu đến năm 2030 có ít nhất 70% trường nghề đạt chuẩn quốc gia và quốc tế, đồng thời có 20% thanh niên từ 15 - 25 tuổi tham gia học nghề.
![]()
Tại Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế công nghiệp, học sinh, sinh viên được miễn phí học tập, hỗ trợ ăn ở, ra trường để giới thiệu việc làm phù hợp với mức lương từ 10 - 15 triệu đồng một tháng.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy các trường nghề vẫn chưa đủ sức hút đối với học sinh, trong khi cuộc đua vào các trường trung học phổ thông công lập mỗi năm lại trở thành áp lực lớn cho hàng vạn gia đình. Dù nhiều học sinh nhận thức được sự cạnh tranh gay gắt, các em vẫn chọn con đường thi vào lớp 10 công lập thay vì hướng sang giáo dục nghề nghiệp. Trong khi đó, các trường trung cấp nghề và trung tâm giáo dục thường xuyên lại gặp nhiều khó khăn trong công tác tuyển sinh.
Số liệu thống kê tại Hà Nội cho thấy, mỗi năm có khoảng 130.000 học sinh lớp 9 tốt nghiệp, nhưng chỉ khoảng 15 - 16% trong số này lựa chọn học nghề, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu 40% đề ra.
Lý giải về thực trạng này, Tiến sĩ Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho rằng tâm lý xã hội vẫn ưu tiên con đường học THPT, hướng tới đại học thay vì lựa chọn học nghề.
'Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, hệ thống trường trung học phổ thông phát triển mạnh, cả công lập lẫn tư thục, thu hút phần lớn học sinh tiếp tục con đường học vấn chính thống. Đồng thời, điều kiện kinh tế khá giả khiến nhiều phụ huynh mong muốn con tiếp tục học lên đại học', ông Bình cho biết.
![]()
Tiến sĩ Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên, Bộ Giáo dục và Đào tạo, chia sẻ về nguyên nhân các trường trung cấp nghề và trung tâm giáo dục thường xuyên gặp nhiều khó khăn trong công tác tuyển sinh.
TS. Phạm Vũ Quốc Bình cho rằng, việc phân luồng học sinh không đạt được kết quả như mong muốn sẽ để lại nhiều hệ lụy. Trước hết, nhiều học sinh không được tiếp cận nghề sớm, dẫn đến khó khăn trong việc định hướng nghề nghiệp và tìm kiếm việc làm. Nếu được tiếp cận nghề từ sớm, các em có thể sớm kiếm thu nhập, có cơ hội quay lại bổ sung kiến thức khi cần thiết. Về mặt kinh tế, việc thiếu hụt lao động có kỹ năng sẽ làm giảm sức hút của các nhà đầu tư, giảm năng xuất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Hiện nay, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ học sinh học nghề, như miễn 100% học phí cho học sinh trung học cơ sở theo học trung cấp nghề, đồng thời tạo điều kiện để các em có thể liên thông lên cao đẳng, đại học. Ngoài ra, một số ngành nghề nặng nhọc, độc hại cũng được miễn, giảm học phí ở cả bậc trung cấp và cao đẳng. Tuy nhiên, dù có nhiều chính sách ưu đãi, giáo dục nghề nghiệp vẫn chưa thực sự thu hút được đông đảo học sinh.
'Có hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất, xã hội vẫn coi đại học là con đường duy nhất để có việc làm ổn định, dù thực tế nhiều cử nhân thất nghiệp hoặc làm trái ngành hơn so với người học nghề. Thứ hai, hệ thống giáo dục nghề nghiệp còn bất cập, như việc học sinh trung học cơ sở muốn học trung cấp nghề kết hợp văn hóa gặp nhiều khó khăn, và mạng lưới trường nghề ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế', ông Bình nhận định.
Cách đây 7 năm, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 – 2025, đặt ra các mục tiêu cụ thể về tỷ lệ học sinh theo học nghề. Theo đó, đến năm 2025, ít nhất 40% học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở sẽ theo học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp, và con số này ở các địa phương có điều kiện kinh tế – xã hội khó khăn phải đạt tối thiểu 30%. Đối với học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông, mục tiêu là 45% sẽ tiếp tục học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở trình độ cao đẳng, trong khi các địa phương có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn cần đạt ít nhất 35%.
![]()
Bắc Ninh là một tỉnh công nghiệp, nhu cầu nhân lực chất lượng cao, có tay nghề là rất lớn.
Một số địa phương từng xuất hiện hiện tượng các trường yêu cầu phụ huynh ký cam kết không thi vào lớp 10 công lập để ép học sinh chọn học nghề.
'Việc ép buộc học sinh ký cam kết không thi vào trường công lập, nếu chỉ dựa trên đánh giá chủ quan mà không xét đến năng lực thực tế của các em, là không đúng với nguyên tắc giáo dục và dễ gây bức xúc trong xã hội. Tuy nhiên, đây là những trường hợp cá biệt và phản ánh hai vấn đề lớn. Thứ nhất, bệnh thành tích trong giáo dục vẫn còn tồn tại. Thứ hai, hệ thống các giải pháp tuyên truyền, vận động và giám sát việc thực hiện phân luồng chưa được triển khai đồng bộ, dẫn đến những cách làm chưa phù hợp trong một số trường hợp', ông Bình bày tỏ.
Thực tế cho thấy cơ hội việc làm cho lao động có chứng chỉ nghề ngày càng rộng mở. Theo số liệu từ Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội trong quý 3 năm 2024, trong tổng số 240.000 người nộp hồ sơ trợ cấp thất nghiệp, có đến 63% là lao động không có bằng cấp hay chứng chỉ. Đáng chú ý, nhóm có trình độ đại học, cao đẳng trở lên chiếm 24%, trong khi tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm có trình độ trung cấp hoặc chứng chỉ nghề chỉ là 13%. Điều này cho thấy nhu cầu của thị trường lao động đối với người có chứng chỉ nghề cao hơn so với những người có bằng đại học, cao đẳng.
![]()
Thực tế cho thấy, nhu cầu của thị trường lao động đối với người có chứng chỉ nghề cao hơn so với những người có bằng đại học, cao đẳng.
'Trong bối cảnh xã hội thay đổi nhanh và hệ thống học tập suốt đời ngày càng mở, cần triển khai đồng bộ các giải pháp. Trước hết, đẩy mạnh tuyên truyền từ sớm trong trường học và xã hội, giúp học sinh trải nghiệm thực tế nghề nghiệp và nhận thức rõ cơ hội việc làm. Tiếp đó, tăng cường kết nối giữa giáo dục nghề nghiệp và thị trường lao động, nhấn mạnh lợi ích của học nghề như chi phí thấp hơn đại học và cơ hội kiếm thu nhập sớm. Đồng thời, các trường nghề phải nâng cao chất lượng đào tạo, hướng tới mục tiêu 70% đạt chuẩn quốc gia và quốc tế để tạo niềm tin và thu hút học sinh', ông Bình đề xuất.
Nhiều năm qua, tình trạng cử nhân thất nghiệp phải quay lại học nghề hoặc làm công việc phổ thông không còn xa lạ, gây lãng phí lớn cho xã hội, gia đình và bản thân các em. Dù đã có những chuyển động trong công tác phân luồng học sinh, nhưng tiến độ vẫn còn chậm.
Để đạt mục tiêu 20% thanh niên từ 15 – 25 tuổi theo học giáo dục nghề nghiệp vào năm 2030, cần có sự đổi mới mạnh mẽ hơn nữa về nội dung, phương thức và hình thức giáo dục hướng nghiệp. Đồng thời, chất lượng đào tạo tại các trường nghề phải được nâng cao tương xứng. Quan trọng nhất, không để học sinh có học lực yếu cảm thấy mình bị 'loại bỏ' khi chọn con đường học nghề, mà cần tạo ra nhận thức tích cực rằng đây là một hướng đi vững chắc để lập thân, lập nghiệp.
Copy link
Quay lại
