Loạt cổ vật đỉnh cao triều Nguyễn từng được đấu giá trên thế giới

Nhiều bảo vật từng thuộc sở hữu của hoàng tộc triều Nguyễn (1802-1945) đã xuất hiện trong các cuộc đấu giá quốc tế, thu hút sự quan tâm của giới sưu tầm và các nhà nghiên cứu lịch sử.

25/03/2025 14:45

Ấn 'Hoàng đế chi bảo'

Millon là một hãng đấu giá ra đời từ năm 1928, có trụ sở chính tại Paris và các chi nhánh ở Nice (Pháp) và Brussels (Bỉ). Cuối năm 2022, hãng đấu giá này đã khiến dư luận Việt Nam xôn xao khi đưa ra đấu giá ấn 'Hoàng đế chi bảo', một cổ vật được coi là báu vật của nhà Nguyễn – vương triểu phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam. Phiên đấu giá sẽ diễn ra vào 11h ngày 31/10/2022 (theo giờ Paris), với giá khởi điểm dự kiến từ 2-3 triệu Euro.

Theo thông tin do hãng đấu giá công bố, cổ vật này có số hiệu 101/329, là một ấn vàng đúc năm 1823, thời vua Minh Mạng (1820-1841). Chiếc ấn có chiều cao 10,4 cm, mặt ấn hình vuông, kích thước 13,8 x 13,7 cm, nặng 10,78 kg. Quai ấn đúc hình một con rồng uốn khúc, đầu ngẩng cao, mắt nhìn về phía trước, tư thế vững vàng; trán rồng có khắc chữ 'Vương' (王, nghĩa là vua), vây lưng và đuôi rồng dựng đứng, vây đuôi uốn cong về phía trước, bốn chân rồng đúc rõ năm móng.

Ấn 'Hoàng đế chi bảo'. Ảnh: Sàn đấu giá Millon.

Mặt trên của ấn, ở hai bên quai ấn, có khắc chìm hai dòng chữ 'Minh Mạng tứ niên nhị nguyệt sơ tứ nhật cát thời chú tạo' (明命肆年貳月初肆日吉時鑄造, nghĩa là Đúc vào giờ tốt ngày mồng 4 tháng 2 năm Minh Mạng thứ 4) và 'Thập thành hoàng kim trọng nhị bách thập lạng cửu tiền nhị phân' (拾成黃金重貳佰捌拾兩玖錢貳分', nghĩa là làm bằng vàng, nặng 280 lạng 9 chỉ 2 phân). Mặt dưới của ấn khắc nổi bốn chữ triện 'Hoàng đế chi bảo' (皇帝之寶, nghĩa là Báu vật của hoàng đế).

Ngay khi thông tin về phiên đấu giá được công bố, dư luận Việt Nam đặc biệt quan tâm. Nhiều nhà nghiên cứu và công chúng mong muốn bảo vật này có thể hồi hương. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam phối hợp với các cơ quan liên quan, thương lượng với nhà đấu giá để tìm cách đưa bảo vật về nước thay vì để các nhà sưu tầm tư nhân quốc tế sở hữu.

Sau nhiều tháng đàm phán và tiến hành các thủ tục cần thiết, ấn vàng Hoàng đế chi bảo đã được chuyển giao từ Pháp về Việt Nam chiều 16/11/2023 theo giờ Pháp. Công ty trách nhiệm hữu hạn Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh là đại diện thực hiện các thủ tục tài chính liên quan đến quyền lợi các bên liên quan đến ấn vàng theo pháp luật của Cộng hòa Pháp. Công ty này cũng đồng thời thực hiện việc lưu giữ, trưng bày và phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia bảo vệ, phát huy giá trị của ấn vàng tại Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

Giá đỡ 'rồng khênh kiệu mặt trời'

Vào cuối tháng 9/2024, một số trang sức, cổ vật triều Nguyễn đã được đấu giá thành công trong phiên đấu giá mang chủ đề 'Nghệ thuật châu Á' của nhà đấu giá Aguttes (Pháp). Trong số đó, một cổ vật bằng vàng có trang trí hình 'rồng khênh kiệu mặt trời' được trả giá cao nhất cả phiên: 63.000 euro (hơn 1,7 tỷ đồng).

Theo thông tin hãng đấu giá cung cấp, hiện vật được đề cập ở đây làm bằng vàng 18K xuất hiện từ năm 1921, là giá đỡ dùng để bày biện trong thư phòng. Tổng trọng lượng của hiện vật là 172g. Các chi tiết trên món đồ hơn trăm tuổi được tạo tác tinh xảo mang phong cách thời Vua Khải Định, Bảo Đại.

Giá đỡ 'rồng khênh kiệu mặt trời'. Ảnh: Sàn đấu giá Aguttes.

Cụ thể, giá đỡ có hình cổng vòm, tạo hình hai con rồng vươn mình nâng đỡ viên ngọc có vòng lửa xung quanh, tựa như Mặt trời. Mặt sau là biểu ngữ dập nổi dòng chữ 'Thăng cấp sĩ quan - Quân đoàn danh dự - tháng 1'.

Người đầu tiên sở hữu chiếc giá đỡ này là bác sĩ người Pháp Laurent Joseph Gaide (1870-1960) là Giám đốc Sở Y tế Đông Dương. Ông được phong làm Sĩ quan Bắc đẩu bội tinh vào đầu năm 1921 - trùng với thời gian xuất hiện chiếc giá đỡ bằng vàng. Món đồ này có thể coi là phần thưởng mà nhà vua trao cho bác sĩ Laurent Gaide.

Thanh kiếm thuộc triều vua Minh Mạng

Đầu tháng 3/2025, sàn đấu giá Giquello tại Paris (Pháp) đưa ra đấu giá bộ sưu tập của Philippe Missillier, gồm 484 hiện vật. Trong đó, đáng chú ý là một thanh kiếm thuộc triều vua Minh Mạng có giá khởi điểm 44.000 euro.

Theo thông tin từ nhà đấu giá, hiện vật này có chất liệu bằng sắt, vàng, ngọc trai, ngà voi, vải, gỗ sơn mài, dài 94,5 cm, tổng trọng lượng 1.386 gr. Kiếm có phần lưỡi có thể là của châu Âu, với phần trên rộng chia thành hai phần ở nửa trên của lưỡi kiếm, được gắn bằng phụ kiện lá vàng và tay cầm bằng ngà voi. Phần bảo vệ có hình chữ D đặc trưng của kiếm Việt Nam thế kỷ 19, cũng như chuôi kiếm hình con sư tử - yếu tố được lấy cảm hứng từ các mô hình châu Âu.

Thanh kiếm triều vua Minh Mạng. Ảnh: Sàn đấu giá Giquello.

Vỏ kiếm được làm với sơn mài màu đỏ và gắn phụ kiện bằng kim loại màu vàng. Phần ống ngậm có khắc chữ Hán, được làm theo dạng đường chấm. Một phần của dòng chữ đã bị xóa, nhưng nó có đề cập hàm lượng vàng. Những dòng chữ khắc như vậy là đặc trưng của đồ vật hoàng gia thời nhà Nguyễn có chứa vàng.

Được biết, người đấu giá thành công thanh kiếm này là một nhà sưu tập Việt Nam đang ẩn tên tuổi và địa chỉ. Sàn đấu giá cũng không tiết lộ mức giá được gõ búa là bao nhiêu.