Vi khuẩn trong xác ướp Ai Cập có thể gây ra đại dịch?

Nghiên cứu của các chuyên gia cho thấy mầm bệnh ký sinh trên xác ướp Ai Cập hàng ngàn năm tuổi hầu như không có khả năng tồn tại trong thời gian dài và truyền sang con người.

06/02/2025 08:12

Liệu xác ướp Ai Cập có thể truyền bệnh thông qua các mầm bệnh ký sinh trên đó hay không là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Giới chuyên gia đã thực hiện nghiên cứu nhằm tìm ra câu trả lời cho vấn đề này. Ảnh: World History Archive via Alamy.

Cụ thể, các nhà khoa học, chuyên gia đã nghiên cứu, phát hiện người Ai Cập cổ đại mắc nhiều loại bệnh truyền nhiễm bao gồm: đậu mùa, bệnh lao và bệnh phong. Một ví dụ là Ramesses V - pharaoh thứ 4 ở vương triều 20 của Ai Cập đã mắc bệnh đậu mùa với bằng chứng là những vết sẹo bao phủ khắp xác ướp của ông. Ảnh: Dennis Jarvis (CC-BY-2.0) (A Britannica Publishing Partner).

Mặc dù Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố chính thức xóa sổ bệnh đầu mùa trên khắp thế giới vào năm 1980 nhưng liệu hàng ngàn năm sau, những xác ướp mới khai quật có thể truyền bệnh từ người chết hay không là câu hỏi khiến nhiều người lo lắng. Piers Mitchell, Giám đốc Phòng thí nghiệm ký sinh trùng cổ đại thuộc Đại học Cambridge kiêm trợ lý nghiên cứu ở Khoa khảo cổ học của trường, cho biết khả năng điều đó xảy ra cực thấp. Ảnh: Trish Mayo. Brooklyn Museum, New York, Charles Edwin Wilbour Fund, 34.1223 Creative Commons Attribution 2.0 (Generic).

'Hầu hết các loài ký sinh trùng chết trong vòng 1 - 2 năm nếu không có vật chủ sống để ký sinh. Nếu mọi người đợi hơn 10 năm thì chúng sẽ chết hết cả', Giám đốc Mitchell cho hay. Ảnh: The Print Collector/Alamy.

Theo Trung tâm thông tin công nghệ sinh học thuộc Thư viện y học quốc gia ở Viện y tế quốc gia Mỹ (NIH), các nhà khoa học dẫn chứng ví dụ nhóm poxvirus như đậu mùa chỉ có thể sinh sản bên trong tế bào của vật chủ. INH cho hay vi khuẩn gây bệnh lao và bệnh phong cũng cần vật chủ sống để tồn tại. Ảnh: Si.edu.

INH giải thích thêm bệnh đậu mùa lây lan thông qua tiếp xúc giữa người với người còn bệnh lao và bệnh phong luôn lan truyền thông qua giọt bắn từ mũi và miệng, thường là khi hắt hơi hoặc ho. Trong trường hợp bệnh phong, cần phải tiếp xúc với người mắc bệnh trong thời gian dài để vi khuẩn lây lan. Ảnh: si.edu.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh cho hay nguyên nhân dẫn tới tình trạng này là vì hai loài vi khuẩn gây bệnh là Mycobacterium leprae và Mycobacterium lepromatosis nhân lên rất chậm. Ảnh: MYLOUPE/UNIVERSAL IMAGES GROUP/GETTY IMAGES.

Một yếu tố khác làm giảm khả năng mắc bệnh từ xác ướp là sự thoái hóa của ADN theo thời gian. 'Khi phân tích, bạn có thể thấy tất cả mẩu ADN của những loài ký sinh trùng này khá ngắn. Thay vì những chuỗi ADN dài khỏe mạnh, chúng chỉ có khoảng 50 - 100 cặp base. Đó là vì ADN bị suy thoái và đứt gãy. Không có cách nào để sinh vật sống sót khi ADN bị phân hủy', Giám đốc Mitchell cho biết. Ảnh: Live Science.

Tuy nhiên, một số loài giun ký sinh trong ruột, lây lan qua phân, sống lâu hơn các sinh vật khác và không phải tất cả đều cần vật chủ sống để tồn tại. Thế nhưng, chúng không phải mối đe dọa lớn. Ảnh: christineelder.

Theo ông Mitchell, chúng có thể tồn tại lâu hơn và có thể sống trong nhiều tháng, đôi khi vài năm, nhưng không có loài nào có thể tồn tại trong hàng nghìn năm. Thậm chí, ngay cả khi một trong những sinh vật cổ đại vẫn còn sống thì mặt nạ, găng tay và đồ bảo hộ sẽ bảo vệ mà các nhà nghiên cứu đeo để ngăn lây nhiễm mầm bệnh từ xác ướp. Ảnh: Mohamed Muslemany / Mohamed Muslemany, NBC Cameraperson.