Chuyện hậu trường ít biết của nghề quay phim truyền hình

Anh Nghiêm Bá Hoài, một trong những quay phim "lão làng" của làng phim truyền hình phía Bắc, chia sẻ về nghề thầm lặng đứng sau từng thước phim này.

18/09/2014 12:00

Người quay phim là người đứng sau từng thước phim trên màn ảnh. Họ là những người chuyển thể từng dòng kịch bản thành những thước phim sinh động trong phim. Ngoài việc phải chịu đựng nắng gió phim trường, người quay phim còn khó khăn hơn khi vừa phải lao động chân tay (bê vác máy quay, tìm đủ mọi cách để có được thước phim ưng ý), vừa phải lao động trí óc (sáng tạo nên góc quay mới, xử lí âm thanh, ánh sáng sao cho phù hợp với cảnh phim). Trong vẻ lãng tử, phong trần, người quay phim thường có một tâm hồn nên thơ, rất nghệ sĩ.

Với gần 20 năm gắn bó với nghề quay phim truyền hình, anh Nghiêm Bá Hoài là một trong những "tay máy" lão luyện nhất của màn ảnh nhỏ phía Bắc. Bắt đầu theo chân các đoàn làm phim từ năm 1997 khi vẫn còn là sinh viên trường Sân khấu Điện ảnh, ba năm sau anh đã được chính thức cầm máy quay cho phim Mùa lá rụng với vị trí quay phim 2. Từ đó đến nay, anh Hoài đã có trong tay "gia tài" khổng lồ với trung bình 3 bộ phim/năm (khoảng 120 tập). Trong đó, có nhiều phim được khán giả chào đón nồng nhiệt như: Mùa lá rụng, Bước nhảy xì-tin, Nếp nhà, Khi người đàn ông góa vợ bật khóc, Hai phía chân trời...

Anh Nghiêm Bá Hoài (bê máy quay) và ê kíp sản xuất phim Hai phía chân trời

Sáng tạo bằng cả thể xác lẫn tâm hồn

Quay phim là một nghề rất “kì lạ”. Người quay phim vừa phải nắm bắt được các kiến thức về máy móc, kỹ thuật, vừa phải có tâm hồn của một người nghệ sĩ đích thực. Theo anh Nghiêm Bá Hoài, 2 kiến thức quan trọng nhất một quay phim cần nắm vững đó là góc nhìn của một nhiếp ảnh gia và sự cảm thụ văn học.

“Nhiều người cứ nghĩ quay phim là chuyện rất cơ học, các anh bấm máy nhìn cũng xuề xòa, bặm trợn chứ thật ra chúng mình cũng cần sự rung động, nhạy cảm của nghệ thuật lắm. Người quay phim là người phải “bắt” được từng hơi thở, từng cái liếc mắt, nhíu mày của diễn viên. Muốn thế, mình phải sống cùng họ, diễn cùng họ, hiểu được lúc đó nhân vật của họ đang cảm thấy thế nào, vui hay buồn, sung sướng hay tức giận. Khi họ buồn cần có góc máy khác, lúc họ vui cần ánh sáng khác. Lúc buồn mà cứ cho ánh sáng rực rỡ tưng bừng, hay lúc vui mà góc quay cứ chập chờn ngắt quãng là lúc lên phim dễ “ăn gạch” lắm. Người quay phim giỏi là người diễn giải câu chuyện từ chữ viết trên kịch bản thành hình ảnh trên màn hình. Quay phim giỏi là để khán giả biết diễn viên đang vui hay buồn, cảnh vật đang hài hay bi, dù người diễn viên chưa cần lên tiếng thoại”, anh Nghiêm Bá Hoài chia sẻ.

Trong ê kíp sản xuất, quay phim có lẽ là một trong những người có khối lượng công việc nặng nhất. Họ phải theo sát đến từng nhịp thở của nhân vật, bắt được cái hồn của khung cảnh thiên nhiên. Ngoài lao động chân tay như bê vác máy, tìm góc quay thích hợp, quay phim còn phải dành phần lớn thời gian bàn bạc với đạo diễn, tìm ra những cách thể hiện sinh động cho mỗi khuôn hình. Mỗi người quay phim lại có một cách xử lí hình ảnh, một cách kể chuyện khác nhau mang thương hiệu của riêng mình. Nhưng nếu quá trung thành với một cách quay, người quay phim dễ tự làm cũ mình, từ đó góc máy không còn gì độc đáo, đặc biệt, không thu hút được người xem. Đây là động lực để mỗi tay máy không ngừng vận động, tự đổi mới bản thân từ tư duy đến cách ghi hình”.

Để có được một thước phim ưng ý, quay phim vừa phải lao động trí óc...

... vừa phải lao động chân tay

Trước khi bước ra phim trường, người quay phim thường phải đọc kịch bản không dưới 5 lần để hiểu nội dung của từng phân đoạn, hiểu tâm lí của nhân vật, hiểu thông điệp cảnh quay muốn truyền tải. Sau đó sẽ đến việc đi chọn bối cảnh với đạo diễn và họa sĩ thiết kế. Sau thời gian ghi hình thì quay phim ngồi lại cùng đạo diễn dựng hậu kì và rút kinh nghiệm cho những lần quay kế tiếp.

Trong những tác phẩm được phát sóng gần đây, cảnh mà anh Hoài ấn tượng nhất là cảnh Long và Lam (trong phim Khi người đàn ông góa vợ bật khóc) đưa nhau đi chơi ở cánh đồng lau. "Hôm đó trời gió rất to, phim quay ở bãi giữa sông Hồng nên mình vác máy quay mà bị gió kéo ngược lại. Cả đoàn phải huy động một cần cẩu dài 11m cùng vài người đứng trên giữ máy quay mới ghi được vài phút phim trên màn ảnh. Bù lại, có được một thước phim khiến mình ưng ý cả đoàn ai cùng thấy đáng để vất vả", anh Hoài nhớ lại.

Để có được cảnh quay thơ mộng này, đoàn làm phim đã phải huy động cần cẩu dài 11m cùng lực lượng nhân sự hùng hậu để... giữ máy quay

"Thú chơi" cả một đời

Theo anh Nghiêm Bá Hoài, quay phim điện ảnh và quay phim truyền hình là hai thể loại hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, đa phần các kĩ thuật viên quay phim truyền hình hiện nay đều được đào tạo theo chương trình quay phim điện ảnh do các trường Sân khấu điện ảnh hiện nay mới chỉ có bộ môn quay phim điện ảnh chưa chưa có phân ngành dành riêng cho truyền hình.

“Tại Việt Nam hiện nay, một dự án phim điện ảnh có thời lượng 120 phút trung bình được quay trong 3 tháng, tức là 1 ngày phải quay khoảng 20 cảnh. Còn với phim truyền hình, để làm ra 1 tập phim 45 phút chỉ được hoàn thiện trong vỏn vẹn 3 ngày. Điều đó có nghĩa là trong 1 ngày, cả ê kíp phải lo sao cho có ít nhất 150 cảnh được quay. Quay phim điện ảnh vì thế có thể trau chuốt được từng thước phim, từng khuôn hình của tác phẩm. Còn quay phin truyền hình vừa phải lo về chất lượng phim, vừa chịu áp lực về mặt thời gian. Nói vậy không có nghĩa là làm phim truyền hình là “ẩu”, nhưng việc chịu áp lực từ nhiều phía khiến truyền hình không thể trau chuốt nhiều như điện ảnh. Tuy nhiên, tất cả anh em trong đoàn đều tự bảo nhau phải cố gắng hết sức làm tốt trong phạm vi có thể”, anh Hoài chia sẻ.

Những người làm phim truyền hình vừa chịu áp lực từ chất lượng tác phẩm, vừa chịu áp lực từ thời gian làm phim.

Hiện nay, phim truyền hình Việt Nam thường quay bằng 1 – 2 máy, có nghĩa là mỗi đoàn cần đến 1 – 2 quay phim. Ưu điểm của phim quay một máy là dễ dàng lựa được những góc quay đẹp nhưng mạch thoại, mạch cảm xúc của diễn viên liên tục bị ngắt quãng do chuyển máy. Ngược lại, phim quay bằng 2 máy tạo được sự liền mạch cho diễn viên nhưng khó hơn cho quay phim trong việc căn chỉnh ánh sáng và góc máy.

Dù là một tay máy lão luyện trong làng truyền hình nhưng anh Nghiêm Bá Hoài vẫn không khỏi bồi hồi khi nhớ về những ngày đầu tiên bước vào ngôi trường Sân khấu điện ảnh. Khi đó, anh được một người thầy vỗ vai, thân tình bảo “Chọn nghề quay phim, anh phải xác định trước là không giàu được đâu. Nhưng bù lại, anh sẽ được chơi cả một đời”. Gần 20 năm gắn bó với nghề, quay phim chính của Khi người đàn ông góa vợ bật khóc càng thêm thấm thía câu dạy này. 20 năm qua, anh đã có một cuộc chơi đầy hứng thú, đầy tâm huyết với nghệ thuật, với từng thước phim, từng khuôn hình, với những nền văn hóa mình đã đặt chân đến trong những tháng ngày rong ruổi cùng đoàn làm phim.