Từ di sản đến 'mỏ quặng' công nghiệp văn hóa

Khai thác chất liệu di sản trở thành sản phẩm văn hóa, phát huy giá trị 'mỏ quặng' công nghiệp văn hóa là con đường đã được miệt mài khai mở lâu nay.

22/07/2025 07:12

TS. Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu- Quốc Tử Giám chia sẻ về hành trình xây dựng các sản phẩm văn hóa gắn với bản sắc, đặc thù của di tích

Các chuyên gia văn hóa nhận định, công nghiệp văn hóa vốn là 'mỏ quặng' tiềm năng, tuy nhiên chưa được khai thác và phát huy thật sự hiệu quả. Câu chuyện không mới về kết nối di sản với sáng tạo, cho ra đời các sản phẩm văn hóa hấp dẫn, có khả năng 'kiếm ra tiền' tiếp tục được đề cập tại Diễn đàn 'Từ chất liệu di sản đến sản phẩm văn hóa, do Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị Di sản văn hóa (CCH) phối hợp với Hội đồng Anh tại Việt Nam tổ chức.

Bà Bùi Thị Hương Thủy (Phòng Quản lý Di sản, Sở VHTT Hà Nội) nhấn mạnh, phát triển công nghiệp văn hóa trong lĩnh vực di sản vốn có rất nhiều tiềm năng, lợi thế. Điều cốt lõi là cần biến di sản trở thành sản phẩm văn hóa có tính ứng dụng cao, khai thác tối đa bản sắc truyền thống.

'Những sản phẩm độc đáo sẽ thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế, quảng bá những giá trị bản sắc văn hóa Việt Nam, từ đó mang đến lợi ích kinh tế lớn lao. Nếu biết cách, di sản sẽ giúp chúng ta kiếm được nguồn thu không nhỏ', bà Hương Thủy khẳng định.

Các sản phẩm văn hóa khai thác từ chất liệu di sản luôn thu hút và khiến du khách sẵn sàng chi tiền

Những loại hình tri thức dân gian, nghệ thuật trình diễn, đội ngũ hùng hậu các nghệ nhân ở mọi loại hình di sản văn hóa phi vật thể… chính là thế mạnh, cũng là 'kho báu' không thể lãng phí.

Bà Thủy minh chứng, gia nhập Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO, Hà Nội những năm qua đã có nhiều chính sách đột phá để bảo tồn, đưa di sản vào đời sống đương đại.

Điểm nhấn là việc thành phố đã ban hành các chính sách đầu tư công, với 14 ngàn tỉ đồng cho tu bổ trên 500 di tích. Hà Nội cũng là địa phương tiên phong ban hành Nghị quyết chuyên đề về công nghiệp văn hóa; kết nối từ nguồn lực di sản văn hóa , các nghệ nhân đến các sản phẩm thiết kế, sáng tạo.

Nhiều năm trăn trở với bài toán khai thác thế mạnh di sản thành sản phẩm văn hóa, TS. Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu- Quốc Tử Giám cho biết, một thời gian dài tại di tích bán rất nhiều các mặt hàng không gắn với giá trị bản sắc, không gian di tích.

Sản phẩm từ di sản Mộc bản Thanh Liễu

'Những sản phẩm xanh đỏ, thậm chí mang yếu tố bạo lực, mê tín dị đoan mà hoàn toàn thiếu vắng các giá trị về bản sắc văn hóa, yếu tố sáng tạo khiến cho việc định vị thương hiệu điểm đến Văn Miếu- Quốc Tử Giám đối với du khách rất khó khăn. Chúng tôi xác định đây là thực trạng không thể tiếp tục kéo dài trong không gian của một di tích quốc gia đặc biệt, điểm đến không thể thiếu của du khách khi tới Thủ đô', TS. Lê Xuân Kiêu nhấn mạnh.

Giám đốc di tích Văn Miếu- Quốc Tử Giám cũng cho biết, các sản phẩm văn hóa gắn với đặc thù di tích sau khi ra đời đã kể những câu chuyện hấp dẫn về ngôi trường Đại học đầu tiên của Việt Nam, thu hút và khiến nhiều khách tham quan trong và ngoài nước sẵn sàng chi trả để mua về làm quà tặng, đồ lưu niệm.

'Chất liệu di sản nếu biết khai thác đúng hướng sẽ biến tiềm năng thành thế mạnh, thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa đĩnh đạc 'hái ra tiền'…', TS. Lê Xuân Kiêu chia sẻ.

Các sản phẩm tò he khai thác hình tượng văn hóa dân gian khiến nhiều du khách thích thú

Hành trình kiên trì trong việc kết nối di sản với giới trẻ cũng đã khiến diện mạo Văn Miếu- Quốc Tử Giám có nhiều thay đổi. Từ một không gian tưởng chừng chỉ gắn với quá khứ đã trở thành điểm đến sáng tạo, nơi các nghệ sĩ, sinh viên, nhà thiết kế có thể tiếp cận chất liệu văn hóa để tạo nên những sản phẩm lưu niệm độc đáo, mang tinh thần dân tộc.

Chủ đề Từ chất liệu di sản đến sản phẩm văn hóa cũng được phân tích với nhiều góc nhìn: vai trò của di sản như một nguồn cảm hứng sáng tạo; chính sách phát triển công nghiệp văn hóa và ứng dụng; nghệ thuật thủ công truyền thống trong chuỗi giá trị sản phẩm lưu niệm; tăng cường kết nối giữa nghệ nhân, nghệ sĩ và cộng đồng…

Khi công nghiệp văn hóa được xác định là mũi nhọn của nền kinh tế quốc gia, việc tìm các giải pháp quảng bá di sản theo hướng sáng tạo, bền vững là hướng đi thiết thực

Từ góc nhìn thực tiễn, bà Trần Tuyết Lan (Craft Link) đã chia sẻ về hành trình hơn hai thập kỷ hỗ trợ các nghệ nhân dân tộc thiểu số để cho đời và bắc cầu đưa những sản phẩm thổ cẩm, thủ công truyền thống ra thế giới. Điều làm nên sức sống của sản phẩm văn hóa không chỉ là kỹ thuật, mà là câu chuyện, là bản sắc của từng cộng đồng. Việc giữ được gốc rễ ấy chính là cách khiến sản phẩm có dấu ấn, định vị thương hiệu.

Ông Nguyễn Đức Tăng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị Di sản văn hóa (CCH) nhận định, trong bối cảnh hiện nay, khi công nghiệp văn hóa được xác định là một mũi nhọn của nền kinh tế quốc gia, việc tìm các giải pháp quảng bá di sản theo hướng sáng tạo, bền vững chắc chắn là hướng đi có ý nghĩa thiết thực.

TIN LIÊN QUAN