Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS: Cần đổi mới phương thức can thiệp nhóm nguy cơ

Trước sự thay đổi của hình thái lây nhiễm HIV tại Việt Nam, để giữ vững thành quả phòng, chống HIV/AIDS, ngành y tế đặt ra lộ trình đổi mới phương thức can thiệp nhóm nguy cơ, mở rộng điều trị và xóa kỳ thị để hướng tới mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030.

30/11/2025 15:21

Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Y tế.

Bộ Y tế vừa phối hợp Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức mít-tinh hưởng ứng 35 năm Việt Nam ứng phó với HIV/AIDS và Ngày thế giới Phòng, chống AIDS 1/12 với chủ đề 'Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS'.

Việt Nam là điểm sáng trên thế giới trong công tác phòng, chống HIV/AIDS

Sau 35 năm ứng phó với HIV/AIDS, Việt Nam đang trong giai đoạn thực hiện mục tiêu 'Chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030' đã đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận.

Đến nay, hoạt động phát hiện sớm, dự phòng lây nhiễm HIV và điều trị HIV/AIDS được thực hiện đồng bộ và hiệu quả, trung bình mỗi năm triển khai hơn 2 triệu mẫu xét nghiệm HIV, trong đó phát hiện hơn 10.000 trường hợp HIV dương tính.

Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Y tế cho biết, từ một thử thách y tế chưa từng có, Việt Nam đã dần xây dựng được hệ thống phản ứng toàn diện từ xét nghiệm, tư vấn, đến điều trị, chăm sóc, và trở thành một điểm sáng quốc tế.

Mô hình dự phòng và can thiệp giảm tác hại như phân phát bơm kim tiêm sạch, bao cao su, điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện ngày càng lan tỏa tới cộng đồng. Dịch vụ PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis - dự phòng trước phơi nhiễm) đã được triển khai mạnh mẽ với hơn 129.000 người được điều trị dự phòng trước phơi nhiễm và Việt Nam được Tổ chức Y tế thế giới đánh giá là quốc gia dẫn đầu khu vực châu Á-Thái Bình Dương về công tác PrEP năm 2023.

Cả nước có 184.000 người nhiễm HIV đang được điều trị, trong đó 92% chi trả qua quỹ bảo hiểm y tế. Đặc biệt, hơn 96% người điều trị đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế, nghĩa là không còn khả năng lây truyền. Chỉ số này phản ánh độ trưởng thành toàn diện của hệ thống phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam.

Đến nay, trên 90% người bệnh đang sử dụng thuốc ARV từ nguồn bảo hiểm y tế chi trả. Toàn quốc năm 2024 có 71.785 người có hành vi nguy cơ cao sử dụng ít nhất 1 lần dịch vụ điều trị PrEP.

Năm 2023, Việt Nam được Tổ chức Y tế thế giới công nhận là quốc gia dẫn đầu khu vực châu Á-Thái Bình Dương về số người được điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV bằng thuốc kháng HIV (PrEP).

Với ba chỉ tiêu 95-95-95 tại Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, đến năm 2024, Việt Nam đạt 87,3% người nhiễm biết tình trạng nhiễm HIV của bản thân; 78,9% người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị ARV và 96% người được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.

Kết quả này cao hơn mức trung bình của khu vực châu Á-Thái Bình Dương và tiệm cận mức toàn cầu, thể hiện nỗ lực và hiệu quả của chương trình phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam.

Cần đổi mới phương thức can thiệp nhóm nguy cơ

Theo Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, hình thái lây nhiễm HIV đã thay đổi mạnh so với hơn một thập niên trước. HIV lây qua đường tình dục tăng lên tới 70% và trở thành hình thái lây truyền chính. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM) tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm trẻ tuổi, vốn dễ chịu tác động của thay đổi hành vi tình dục và áp lực xã hội.

Khi sự hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ các đối tác quốc tế giảm dần, Việt Nam đang nỗ lực triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS từ nguồn lực trong nước, thông qua quỹ bảo hiểm y tế và ngân sách địa phương.

Tuy nhiên, hiện nay việc tiếp cận dịch vụ của một số nhóm, như thanh thiếu niên, nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và các nhóm dễ bị tổn thương vẫn còn gặp khó khăn do kỳ thị, rào cản tài chính và sự phụ thuộc vào nguồn viện trợ quốc tế. Những thách thức này đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đổi mới phương thức can thiệp, huy động nguồn lực trong nước và mở rộng các mô hình hiệu quả.

Năm 2025, Việt Nam chọn chủ đề 'Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS' với thông điệp kêu gọi hành động đồng bộ của các cấp, các ngành, từ trung ương đến địa phương, tổ chức xã hội, đối tác quốc tế, cộng đồng và từng cá nhân với các nhiệm vụ trọng tâm đẩy mạnh phát hiện sớm, điều trị sớm bằng thuốc kháng HIV (ARV) cho người nhiễm HIV; mở rộng và đa dạng hóa các chương trình dự phòng lây nhiễm HIV; tăng cường truyền thông thay đổi hành vi, tập trung vào các nhóm đối tượng đích; xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV tại cơ sở y tế và trong cộng đồng.

Thêm vào đó, thông điệp cũng thể hiện cam kết giải quyết những bất bình đẳng trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế. Điều này không chỉ phù hợp với định hướng của UNAIDS mà còn là bước đi cần thiết để bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ cho mọi người dân, đặc biệt là các nhóm nguy cơ cao, giúp Việt Nam đạt được mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Tại buổi lễ mít-tinh diễn ra tại Thành phố Hồ Chí Minh vừa qua, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn khẳng định: Chủ đề 'Đoàn kết là sức mạnh, chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS' là lời nhắc nhở đầy tính thời sự về trách nhiệm của mỗi chúng ta để mọi người đều được tiếp cận bình đẳng, không kỳ thị và không phân biệt đối xử.

'Khi cả hệ thống chính trị cùng chung một ý chí, khi cộng đồng đồng lòng và khi khoa học tiến bộ được ứng dụng mạnh mẽ, thì mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 không chỉ là kỳ vọng mà hoàn toàn có thể trở thành hiện thực. Tinh thần đó cũng hòa nhịp với quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị, khi nhấn mạnh yêu cầu bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân một cách toàn diện và liên tục theo suốt vòng đời', Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

Theo THIÊN LAM/Nhân dân