Giải pháp điều trị bệnh tim mạch, thần kinh từ các chủng vi nấm

Hiện nay, các bệnh thoái hóa thần kinh, tim mạch đang gia tăng và có xu hướng trẻ hóa. Trước thực trạng này, các nhà khoa học Viện Hải dương học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm) đã nghiên cứu, phát hiện ra các chủng vi nấm biển có khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh lý tim mạch và thần kinh.

09/11/2025 07:44

Cán bộ Viện Hải dương học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) nghiên cứu hoạt tính sinh học của vi nấm biển. (Ảnh NHA TRANG)

Hiện nay, các bệnh thoái hóa thần kinh, tim mạch đang gia tăng và có xu hướng trẻ hóa, nhất là bệnh tim mạch là nguyên nhân của khoảng 31% số ca tử vong trên thế giới. Trước thực trạng này, các nhà khoa học Viện Hải dương học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm) đã nghiên cứu, phát hiện ra các chủng vi nấm biển có khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh lý tim mạch và thần kinh.

Trên thế giới hiện có khoảng 42,3 triệu người mắc các bệnh thoái hóa thần kinh và con số này dự báo sẽ là 81,1 triệu người vào năm 2040, trong khi bệnh tim mạch chiếm 31% số ca tử vong toàn cầu. Điều đó đặt ra nhu cầu cấp thiết trong việc phát triển các loại thuốc mới có nguồn gốc tự nhiên, an toàn và hiệu quả trong điều trị các bệnh lý này. Bên cạnh đó, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ sinh học biển đã mở ra nhiều hy vọng trong việc nghiên cứu, phát triển các sản phẩm y dược mới phục vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Từ thực tế nêu trên, Thạc sĩ Ngô Thị Duy Ngọc và nhóm nghiên cứu Viện Hải dương học đã triển khai thành công đề tài 'Nghiên cứu hóa học và hoạt tính bảo vệ tế bào của các hợp chất thu nhận từ vi nấm phân lập từ rong biển ở vịnh Nha Trang' (mã số: VAST04.07/22- 23). Mục tiêu đề tài nghiên cứu nhằm thu nhận, xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất có hoạt tính bảo vệ tế bào thần kinh và cơ tim của một số chủng vi nấm được phân lập từ rong biển tại vịnh Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa theo hướng ứng dụng y dược.

Quá trình nghiên cứu, nhóm tác giả đã phát hiện các chủng vi nấm thường sống liên kết với san hô, rong biển hoặc tồn tại tự do trong nước biển và trầm tích biển. Trong đó, rong biển được đánh giá là nguồn phân lập quan trọng của vi nấm biển, bởi khoảng một phần ba vi nấm thu nhận được liên quan đến rong biển. Tiêu biểu như một số chi nấm có nguồn gốc từ rong biển như: Aspergillus, Cladosporium, Paecilomyces… có chứa các hợp chất chống oxy hóa, chống lại các gốc tự do. Do vậy, đây được xem là nguồn vi nấm tự nhiên có cấu trúc hóa học độc đáo và hoạt tính sinh học đa dạng.

Vịnh Nha Trang là một trong những vùng biển đa dạng về sinh học tại Việt Nam, với diện tích khoảng 507 km² và 19 hòn đảo lớn nhỏ, sự phong phú của các hệ sinh thái nơi đây góp phần phát triển các chủng vi nấm biển có tính đa dạng sinh học và năng suất cao. Hơn nữa, các vi nấm phát triển trong môi trường biển khắc nghiệt liên quan đến áp suất, nhiệt độ, độ mặn… giúp vi sinh vật biển tổng hợp được hoạt chất thứ cấp và hoạt tính sinh học vượt trội so với sinh vật trên cạn. Từ đó, tạo ra các chủng vi nấm biển có khả năng sản sinh những hợp chất sinh học có tác dụng kháng khuẩn, chống u, chống ung thư và kháng vi-rút HIV, nhất là hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch và thần kinh.

Trong khuôn khổ đề tài, nhóm tác giả đã phát hiện 47 chủng vi nấm biển được phân lập từ tám loài rong biển ở vịnh Nha Trang. Kết quả sàng lọc có 16/47 (34,04%) chủng vi nấm phân lập thể hiện khả năng bắt gốc tự do DPPH; 38/47 (80,85%) chủng vi nấm thể hiện khả năng bắt gốc tự do ABTS. Sàng lọc 3/47 chủng vi nấm phân lập thể hiện hoạt tính bảo vệ tế bào cơ tim H9c2 và 2/47 chủng có khả năng bảo vệ tế bào thần kinh Neuro2a.

Đặc biệt, các chủng vi nấm Penicillium chermesinum 2104NT-1.3, Aspergillus sp. 2104NT-3.3 có tác dụng bảo vệ rõ rệt đối với tế bào cơ tim và tế bào thần kinh. Trong đó, chủng Penicillium chermesinum 2104NT-1.3 được đánh giá là có tiềm năng nổi bật nhất. Bên cạnh đó, cao chiết lên men của các chủng vi nấm 2104NT-1.3, 2104NT-3.3 và 2104NT-7.7 thể hiện hoạt tính bảo vệ tế bào cơ tim khỏi độc tính của rotenone.

Thông qua các công nghệ tách, chiết xuất hiện đại, nhóm nghiên cứu cũng phát hiện bốn hợp chất từ chủng vi nấm Penicillium chermesinum 2104NT-1.3 có khả năng bảo vệ tế bào cơ tim H9c2 và tế bào thần kinh Neuro-2a; ba hợp chất từ chủng vi nấm Penicillium sp. 1901NT-2.53.1 có khả năng ức chế sự tăng sinh tế bào sừng HaCaT, góp phần điều trị bệnh vảy nến và tiềm năng phòng chống tăng sinh tế bào ung thư.

Đánh giá về kết quả nghiên cứu đề tài, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Trần Văn Sung, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu đề tài của Viện Hàn lâm cho rằng, đề tài 'Nghiên cứu hóa học và hoạt tính bảo vệ tế bào của các hợp chất thu nhận từ vi nấm phân lập từ rong biển ở vịnh Nha Trang' được hội đồng nghiệm thu đánh giá xuất sắc. Về lĩnh vực khoa học, đề tài nghiên cứu đã phân lập được 47 chủng vi nấm biển từ tám mẫu rong biển thu thập ở vịnh Nha Trang; phân loại được ba chủng vi nấm biển tuyển chọn có hoạt tính chống oxy hóa và hoạt tính tế bào gồm: Penicillium chermesinum 2104NT-1.3, Aspergillus sp.2104NT-3.3 và Aspergillus sp. 2104NT-7.7.

Đối với hoạt động ứng dụng, kết quả nghiên cứu cho thấy vi nấm phân lập từ rong biển ở vùng biển Nha Trang là nguồn nguyên liệu tiềm năng để tiếp tục nghiên cứu các hợp chất tự nhiên có các hoạt tính chống oxy hóa, bảo vệ tế bào. Từ đó, nhằm mục tiêu phát hiện nguồn dược liệu mới có định hướng ứng dụng trong lĩnh vực y dược…

Đây cũng là nghiên cứu đầu tiên liên quan đến hoạt tính bảo vệ tim mạch từ các hợp chất tự nhiên có nguồn gốc từ vi nấm biển ở vịnh Nha Trang. Kết quả nghiên cứu của đề tài khoa học đã được công bố bằng hai bài báo trên tạp chí quốc tế thuộc danh mục SCIE và một bài báo trên tạp chí trong nước thuộc danh mục VAST2, đồng thời góp phần đào tạo một học viên cao học.

Một phần kết quả nghiên cứu cũng được nhóm tác giả trình bày trong cuốn sách chuyên khảo 'Vi nấm biển ở Trung Bộ Việt Nam: Đa dạng và các hoạt chất sinh học' của Nhà xuất bản Khoa học tự nhiên và Công nghệ (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)…

Theo HIẾU NGÂN/Nhân dân