Lộ trình thực hiện chính sách miễn viện phí: Tăng công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế

Mặc dù tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế ở nước ta đã đạt 94,2% vào năm 2024 và mạng lưới khám, chữa bệnh được mở rộng tới tận tuyến xã, song chi từ tiền túi của người dân vẫn chiếm hơn 40% tổng chi y tế. Do vậy, chủ trương miễn viện phí là yêu cầu khách quan và cần thiết để bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân.

02/12/2025 19:38

Miễn viện phí sẽ thúc đẩy hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng bền vững, giảm nguy cơ người dân trì hoãn hoặc bỏ điều trị do chi phí. (Ảnh minh họa)

Gỡ bỏ rào cản tài chính - người bệnh sẽ được khám, chữa bệnh sớm hơn, hiệu quả hơn

Tại hội thảo lấy ý kiến về định hướng xây dựng Đề án từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí do Bộ Y tế vừa tổ chức, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà cho biết, năm 2024, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế của Việt Nam đã đạt 94,29% dân số. Mạng lưới khám, chữa bệnh rộng khắp đến cấp xã, năng lực chuyên môn của cấp chuyên sâu, cấp cơ bản, cấp ban đầu đều được nâng lên đáng kể; danh mục thuốc, thiết bị y tế thuộc phạm vi, quyền lợi của người bệnh có thẻ bảo hiểm y tế ngày càng mở rộng.

Tuy nhiên, chi tiêu tiền túi của người dân chiếm khoảng trên 40% chi phí khám, chữa bệnh, vẫn ở mức cao theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới.

Cùng đó, nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật vẫn hiện hữu, nhất là đối với người nghèo, nhóm yếu thế, người mắc bệnh mạn tính hoặc điều trị dài ngày. Áp lực tài chính lên hộ gia đình càng lớn nếu không có giải pháp mạnh mẽ từ chính sách công.

Chính vì vậy, chủ trương từng bước tiến tới miễn viện phí là yêu cầu khách quan, cấp thiết, vừa thể hiện bản chất tốt đẹp của hệ thống chính sách xã hội Việt Nam, vừa bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của nhân dân.

Theo Thứ trưởng Thường trực Vũ Mạnh Hà, chính sách miễn viện phí không chỉ là một giải pháp tài chính y tế, mà còn mang ý nghĩa xã hội nhân văn, sâu sắc như: giảm gánh nặng chi phí cho người dân, đặc biệt là người nghèo và các nhóm dễ tổn thương; tăng công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế, bảo đảm 'không ai bị bỏ lại phía sau'; nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Khi rào cản tài chính được gỡ bỏ, người bệnh sẽ được khám, chữa bệnh sớm hơn, hiệu quả hơn; thúc đẩy hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng bền vững, giảm nguy cơ người dân trì hoãn hoặc bỏ điều trị do chi phí.

Thứ trưởng Y tế cho biết, trên thế giới, nhiều quốc gia áp dụng chính sách y tế miễn phí hoặc bảo hiểm y tế toàn dân đã đạt kết quả tích cực, như giảm tỷ lệ nghèo hóa do y tế, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ, kiểm soát bệnh tật hiệu quả và giảm chi phí điều trị muộn. Đây là những kinh nghiệm đáng tham khảo để Việt Nam xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện phát triển, nguồn lực và cấu trúc hệ thống y tế trong nước.

Theo đó, chính sách này vẫn phải dựa trên nền tảng trụ cột là bảo hiểm y tế, có sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, đồng thời thực hiện có lộ trình. Ngân sách nhà nước và Quỹ Bảo hiểm y tế sẽ chi trả các chi phí y tế cơ bản, thiết yếu, giảm tối đa gánh nặng tài chính cho người dân. Trước hết là đối tượng chính sách xã hội, người yếu thế, người có thu nhập thấp và một số đối tượng cần ưu tiên khác. Phần dịch vụ y tế theo yêu cầu, vượt mức cơ bản thì người bệnh vẫn phải chi trả một phần để nâng cao ý thức sử dụng dịch vụ hợp lý, tiết kiệm chi phí.

'Chính sách miễn viện phí vì thế phải gắn chặt với bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân. Mọi người đều tham gia bảo hiểm y tế để chia sẻ rủi ro, người có điều kiện lo cho người nghèo, người khỏe đỡ người yếu; cùng với hỗ trợ của ngân sách nhà nước và nguồn huy động xã hội hoá để người bệnh không phải trả thêm chi phí khi không may mắc bệnh', Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà nhấn mạnh.

Xây dựng cụ thể gói dịch vụ y tế cơ bản và lộ trình dự kiến

Theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế (Bộ Y tế), năm 2024, cả nước có 183,6 triệu lượt khám, chữa bệnh, tăng 5,6% so với năm 2023; có khoảng 40 triệu người khám bảo hiểm y tế thường xuyên, trung bình mỗi người đi khám, chữa bệnh khoảng 4,5 lần/năm; chi phí từ Quỹ Bảo hiểm y tế khoảng 140.000 tỷ đồng.

'Theo hệ thống 4 tuyến y tế được phân cấp trước năm 2025, mặc dù số lượt khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế ở tuyến huyện cao nhất nhưng số chi ở tuyến tỉnh lại cao nhất. Ở tuyến tỉnh, trung bình khoảng 6,8 triệu lượt khám, chữa bệnh mỗi năm nhưng tỷ trọng chi từ Quỹ Bảo hiểm y tế chiếm 1/5 tổng chi', bà Trang cho hay.

Đặc biệt, gánh nặng chi phí y tế đối với người dân vẫn còn lớn, tỷ lệ cùng chi trả của một số đối tượng ước khoảng 21.905 tỷ đồng; phần Quỹ Bảo hiểm y tế chưa chi trả ước 24.800 tỷ đồng.

Cũng theo Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế, phạm vi của chính sách miễn viện phí này được xây dựng từ nền tảng bảo hiểm y tế toàn dân. Tỷ lệ cùng chi trả sẽ được giảm dần, tiến tới xóa bỏ trong nhiều nhóm dịch vụ cơ bản.

Một gói dịch vụ y tế cơ bản thuộc phạm vi miễn phí sẽ được xác định rõ ràng, bao gồm danh mục dịch vụ, bệnh, thuốc, thiết bị y tế. Bao phủ các bệnh thông thường, ưu tiên bệnh cần thiết trước, mở rộng dần phạm vi theo yêu cầu chuyên môn phù hợp khả năng ngân sách nhà nước, Quỹ Bảo hiểm y tế, kết hợp huy động xã hội hoá. Đồng thời, xây dựng mức chi phí tối đa cho một lần khám, chữa bệnh

Cụ thể, mức chi phí khám chữa bệnh nội trú/ngoại trú bình quân của toàn quốc, được điều chỉnh hằng năm hoặc theo từng giai đoạn và trừ một số bệnh và kỹ thuật có chi phí lớn. Trước mắt, dự kiến sẽ áp dụng tại các cơ sở khám, chữa bệnh cấp ban đầu, cấp cơ bản, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập và tư nhân.

Đây sẽ là gói dịch vụ mà người dân được hưởng miễn phí trong phạm vi bảo hiểm, còn những dịch vụ theo yêu cầu sẽ do người bệnh đóng góp để tránh tâm lý sử dụng lãng phí.

Theo đó, ngân sách nhà nước sẽ được tăng cường đầu tư, gắn với Chương trình mục tiêu Y tế-Dân số giai đoạn 2026-2035. Mức đóng bảo hiểm y tế cũng sẽ được điều chỉnh theo lộ trình, bắt đầu từ năm 2027, đối với nhóm chính sách xã hội vẫn được ngân sách tiếp tục hỗ trợ.

Các nguồn lực khác cũng được dự kiến huy động để triển khai chính sách này như bảo hiểm thương mại, thuế từ các sản phẩm gây hại sức khỏe…

Bà Trần Thị Trang cũng cho biết, để chuẩn bị lộ trình miễn viện phí cơ bản đến 2030, Bộ Y tế đã hoàn thành nghiên cứu chi phí-hiệu quả của một số dịch vụ y tế thuộc phạm vi Đề án vào tháng 11/2025, tổ chức đánh giá tác động và xây dựng báo cáo chính sách.

Theo đó, từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất một lần/năm theo nhóm đối tượng ưu tiên; phối hợp với khám sức khỏe học sinh, sinh viên, khám bệnh nghề nghiệp và khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế để lập sổ sức khỏe điện tử toàn dân.

Nhóm ưu tiên gồm hộ gia đình cận nghèo và người cao tuổi từ 75 tuổi trở lên hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, được 100% chi phí khám chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế.

Bộ Y tế tăng tỷ lệ, mức thanh toán bảo hiểm y tế đối với thuốc, vật tư y tế, dịch vụ kỹ thuật, điều chỉnh mức đóng bảo hiểm y tế từ năm 2027 lên khoảng 5,1%, ngân sách hỗ trợ đối tượng chính sách xã hội.

Giai đoạn 2028-2030, mục tiêu là giảm chi tiền túi xuống dưới 30%, tiếp tục tăng tỉ lệ, mức thanh toán bảo hiểm y tế với thuốc, thiết bị y tế, dịch vụ kỹ thuật, thí điểm sàng lọc 2-3 bệnh có chi phí hiệu quả, thanh toán từ Quỹ Bảo hiểm y tế cho dịch vụ phòng bệnh, tăng bao phủ bảo hiểm y tế trên 95% dân số, điều chỉnh mức đóng bảo hiểm y tế từ năm 2030 lên 5,4%, thí điểm bảo hiểm y tế bổ sung và đa dạng hóa các gói bảo hiểm y tế, trong đó có chăm sóc dài hạn.

Đến 2030, bảo hiểm y tế bao phủ toàn dân, miễn viện phí cơ bản, giảm gánh nặng chi phí y tế, hướng tới chăm sóc sức khỏe toàn diện, bình đẳng và chất lượng.

Theo MINH HÀ/Nhân dân