Thảm họa động đất Thổ Nhĩ Kỳ - Syria đã thay đổi Trái đất như thế nào?

Các nhà chức trách đang làm việc để tìm hiểu mức độ tàn phá của các trận động đất xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria vào tuần trước, cũng như cách mà nó đã định hình lại địa hình ở khu vực xung quanh đường đứt gãy phía Đông Anatolia.

17/02/2023 22:09

Lở đất do động đất gây ra, đã khiến hơn 41.000 người thiệt mạng và khiến hàng triệu người khác phải di dời trong tuần qua. Trận động đất đã định hình lại toàn bộ sườn đồi, chặn đường giao thông và đèo núi ở những khu vực không ổn định, nơi đất chứa nhiều đất sét.

Nhiều tòa nhà đổ sập ở Thổ Nhĩ kỳ sau trận động đất. Ảnh: Reuters

'Trận động đất cũng có thể làm mất các hồ chứa nước dưới lòng đất, điều có thể ảnh hưởng đến vùng đất phía trên. Đây là những hồ chứa mà các giếng và cơ sở hạ tầng cấp nước dẫn vào. Chúng tôi không biết liệu điều này đã xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria chưa, nhưng đó là một tác động có thể xảy ra', bà Patricia Martinez-Garzon, nhà địa chấn học tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Địa chất Đức, cho hay.

Phân tích động đất

Bà Martinez-Garzon giải thích trận động đất Thổ Nhĩ Kỳ - Syria là kết quả của nhiều thập kỷ chuyển động ngang chậm giữa các mảng Anatolia và Ả Rập, gây căng thẳng gia tăng dọc theo đường đứt gãy. Cuối cùng, ma sát tăng cao đến mức một trong hai mảng 'trượt' qua mảng kia, gây ra trận động đất tuần trước.

'Theo thời gian, có thể là nhiều năm, nhiều thập kỷ hoặc nhiều thế kỷ, lực ma sát không thể duy trì ứng suất nữa và khiến chúng trượt qua nhau', bà nói.

Hình ảnh vệ tinh sẽ cung cấp một cách để quan sát sự thay đổi địa lý từ không gian, giúp cho các nhà nghiên cứu như Nuno Miranda một cái nhìn toàn cảnh về thiệt hại địa hình do trận động đất vừa rồi gây ra.

Miranda là người quản lý sứ mệnh của Sentinel-1, một chòm vệ tinh được vận hành như một phần của Copernicus - Chương trình Giám sát và Quan sát Trái đất của Ủy ban châu Âu. Ông cho biết: 'Chúng tôi đang lập bản đồ địa chất của khu vực và cung cấp bản đồ có độ phân giải cao của khu vực cứ sau ba ngày'.

Hình ảnh vệ tinh có hai công dụng chính. Đầu tiên và quan trọng nhất, nó cung cấp thông tin rất chi tiết và cập nhật cho các hoạt động cứu hộ và hậu cần trên mặt đất. Thứ hai, nó giúp các nhà khoa học hiểu được bản chất vật lý của những gì đã xảy ra.

Các vệ tinh của ông Miranda đã chụp được những hình ảnh ấn tượng về thảm họa. Chúng cho thấy một phong cảnh được xáo trộn lại.

Phân tích hình ảnh vệ tinh cho thấy đất đã bị dịch chuyển tới 6 mét do trận động đất. Vùng màu đỏ cho biết nơi đất đã dịch chuyển về phía đông (đến 3 mét) trong khi vùng màu xanh lam cho thấy vùng đất dịch chuyển về phía tây (đến 6 mét). Hình ảnh rộng khoảng 250 km. Ảnh đồ họa: DW

Trận động đất ban đầu xảy ra vào ngày 6/2 đã tạo ra một chuyển động dịch chuyển 'sang bên trái' dọc theo đường đứt gãy Đông Anatolia, cắt đất liền từ đông sang tây.

Đất đã dịch chuyển về phía đông tới 3 mét ở một số khu vực. Cũng có một số vùng đã dịch chuyển về phía tây tới 3 mét, đồng nghĩa với việc nhiều khu vực có thể bị dịch chuyển tới 6 mét.

Ông Miranda cho biết thêm rằng các nhà khoa học hiện đang sử dụng thông tin này để tạo ra các mô hình lỗi nhằm hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra sâu hơn trong Trái đất.

'Điều này vừa quan trọng để quản lý khủng hoảng vừa để hiểu các trận động đất một cách tổng quát hơn. Nhưng điều này sẽ mất thời gian', ông nói.

Dự đoán động đất là không thể

Một số quốc gia có hệ thống cảnh báo sớm động đất. Chúng hoạt động bằng cách phát hiện các sóng chính do động đất tạo ra để cảnh báo mọi người trước.

Nhưng những hệ thống này chỉ có thể cung cấp thông tin sớm trước vài giây. Việc dự đoán trước vài tiếng hoặc thậm chí vài ngày là điều không thể, ông Miranda nói.

'Chúng ta không có phương tiện nào để dự đoán động đất. Điều này hoàn toàn khác với núi lửa, khi chúng ta có thể dự đoán ở một mức độ nào đó trong vòng vài ngày', ông nói.

Bà Martinez-Garzon cho biết có mối liên hệ giữa sự thay đổi mực nước biển gần đó và tốc độ địa chấn. Nghiên cứu của bà diễn ra ở tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ dọc theo đứt gãy Bắc Anatolia.

'Chúng tôi đã tạo ra các danh mục rất chi tiết về địa chấn. Chúng tôi thấy rằng địa chấn tăng lên trong thời kỳ mực nước biển dâng cao, đặc biệt là vào mùa đông và mùa hè khi chênh lệch mực nước biển lên tới một mét', bà nói.

Ý tưởng của bà là sự thay đổi của mực nước biển có thể là một chỉ số về địa chấn chung ở một khu vực nhất định. Mực nước biển càng cao thì khả năng xảy ra một cơn địa chấn lớn càng cao.

Không rõ liệu những phát hiện của bà Martinez-Garzon có thể được áp dụng cho trận động đất gần đây ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria hay không, nhưng đây cũng có thể là một khả năng giúp phát hiện sớm các trận động đất trong tương lai.

>> Xem thêm: 25 học sinh đội bóng chuyền nữ đảo Síp thiệt mạng trong trận động đất kinh hoàng ở Thổ Nhĩ Kỳ