Chuyển đổi xanh - giải pháp bảo đảm an ninh năng lượng

Chuyển đổi xanh trong sử dụng năng lượng là một giải pháp bảo đảm an ninh năng lượng ở nước ta trong bối cảnh nguồn năng lượng truyền thống đang dần bị thu hẹp. Bên cạnh đó, năng lượng tái tạo còn mang lại giá trị kinh tế, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu Net Zero quốc gia.

27/12/2025 08:37

Thi công tấm pin năng lượng mặt trời mái nhà. (Ảnh: TRUNG NAM SOLAR)

Định hướng từ chính sách

Đảng và Nhà nước ta đã cụ thể hóa quyết tâm về chuyển dịch năng lượng tại nhiều nghị quyết, quyết định, chỉ thị, chính sách.

Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quyết định số 1658/ QĐ-TTg ngày 1/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030; Quyết định số 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ về Quy hoạch Điện VIII; Chỉ thị số 44/CT-TTg ngày 9/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm đẩy mạnh thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2020-2031…

Theo thống kê của Bộ Công thương, nhiều năm liền tổng cung năng lượng sơ cấp ở nước ta đạt tăng trưởng hơn 8%/năm. Tuy nhiên, đi cùng với đó là sự cạn kiệt nguồn năng lượng và nguyên liệu truyền thống.

Trong 10 năm qua, tỷ trọng nhập khẩu năng lượng sơ cấp (gồm cả nguyên liệu sử dụng cho nhiệt điện) tăng từ 8,4% đến 39,4%. Các nguồn truyền thống như thủy điện hầu như đã khai thác hết công suất; các ngành sản xuất nguyên liệu thì sụt giảm hoặc thiếu năng lực cung cấp… đã dẫn đến tình trạng thiếu điện cục bộ hoặc cắt điện luân phiên ở từng khu vực, làm ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống nhân dân.

Trong khi đó, năng lực quản lý, vận hành, cơ sở hạ tầng năng lượng chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Sự phát triển khá nhanh của năng lượng tái tạo, nhưng phân bổ tập trung ở miền trung, cộng với những vướng mắc trong quá trình đấu nối với hệ thống truyền tải quốc gia khiến nguồn năng lượng này chưa mang lại hiệu quả như mong muốn; một số chiến lược, quy hoạch liên quan đến phát triển năng lượng quốc gia còn hạn chế, chậm điều chỉnh…

Cho đến nay, sản lượng điện từ nguồn năng lượng tái tạo mới đạt khoảng 20% trong tổng công suất phát điện của toàn ngành. Trong khi đó, với sự phát triển kinh tế, công nghiệp và đô thị hóa như hiện nay, yêu cầu chuyển đổi sử dụng năng lượng xanh trong các cơ quan, đơn vị không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn là yêu cầu chiến lược để bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng như Nghị quyết số 70-NQ/TW đặt ra (mục tiêu đến năm 2030 năng lượng tái tạo chiếm 25 đến 30% tổng công suất; sử dụng tiết kiệm 8 đến 10% và giảm 15 đến 35% phát thải khí nhà kính).

Phương án chuyển đổi sử dụng năng lượng xanh… không phải là vấn đề mới trên thế giới. Ngay tại Việt Nam cũng đã có nhiều cơ quan, bộ, ngành, tổ chức kinh tế, thậm chí cá nhân, hộ gia đình lắp đặt pin mặt trời áp mái. Các tập đoàn kinh tế lớn trong nước như Tập đoàn Công nghiệp-Năng lượng quốc gia, Tập đoàn Điện lực, Tập đoàn công nghiệp Than-Khoáng sản… đã xây dựng những phương án và giải pháp chuyển đổi xanh mang tính chiến lược, hiệu quả, bền vững thực hiện trong ngành và lĩnh vực hoạt động, như giải pháp sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm; năng lượng tái tạo; xanh hóa các cơ sở sản xuất; hỗ trợ tài chính, kỹ thuật...

Sử dụng điện từ năng lượng tái tạo góp phần bảo đảm an ninh năng lượng; tiết kiệm chi phí; tự chủ, chủ động nguồn điện mang tính bền vững, ổn định; giảm phát thải, bảo vệ môi trường… Những giải pháp đó có thể áp dụng đối với các cơ quan, đơn vị, nhất là các cơ quan, đơn vị ở các vùng nhiều nắng, gió, ven biển.

Hướng đến năng lượng xanh

Báo cáo của Cục Y tế (Bộ Công an) cho thấy, hầu hết các đơn vị trong ngành vẫn sử dụng nguồn năng lượng từ điện lưới quốc gia. Trong khi đó, nguồn điện tại những khu vực khó khăn, biên giới, hải đảo còn thiếu ổn định, có thể gây ra những khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ đột xuất hoặc ứng phó tình huống khẩn cấp…

Một số mô hình thử nghiệm như: Tại trụ sở làm việc của Cục Y tế (Bộ Công an), hệ thống điện mặt trời áp mái đã đưa vào sử dụng giai đoạn I và đang triển khai giai đoạn II với tổng công suất 42 kWp/ngày.

Chuyển đổi xanh trong sử dụng năng lượng là một giải pháp bảo đảm an ninh năng lượng ở nước ta trong bối cảnh nguồn năng lượng truyền thống đang dần bị thu hẹp. Bên cạnh đó, năng lượng tái tạo còn mang lại giá trị kinh tế, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu Net Zero quốc gia.

Dự án 'Hệ thống điện năng lượng mặt trời áp mái tại trụ sở làm việc Công an tỉnh Ninh Thuận' (nay là Công an tỉnh Khánh Hòa), đã lắp đặt 570 tấm pin năng lượng mặt trời và hệ thống inverter chuyển đổi trên mái nhà làm việc. Sau 2 năm triển khai, hệ thống năng lượng mặt trời giúp Công an tỉnh Ninh Thuận tiết kiệm được khoảng 1 tỷ đồng/năm.

Dự án điện năng lượng mặt trời áp mái tại Bệnh viện 199 (Bộ Công an) đang được phê duyệt chủ trương đầu tư cho công suất 1.314.000 kWh/năm… Những mô hình này cho thấy hướng đi đúng trong chuyển đổi sử dụng năng lượng của những ngành công tác đặc thù.

Trên cơ sở tính toán khoa học và thực tiễn, Cục Quản lý xây dựng và doanh trại (Bộ Công an) đề xuất 3 nhóm giải pháp về chuyển đổi xanh trong lực lượng Công an nhân dân, gồm: Nhóm giải pháp về quy hoạch, thiết kế kiến trúc; Nhóm giải pháp về năng lượng và hệ thống kỹ thuật; Nhóm giải pháp về tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường. Mỗi hệ thống điện mặt trời áp mái sau 5 đến 6 năm sử dụng sẽ hoàn vốn đầu tư.

Trước mắt, Cục đề xuất triển khai thí điểm tại một số đơn vị trọng điểm (giai đoạn I, năm 2025-2026), tương ứng với cấp độ Đơn vị xanh; giai đoạn II (2027-2030) triển khai toàn quốc, ưu tiên các đơn vị có mái diện tích lớn hơn 500m² trở lên, tương đương Cụm năng lượng sạch; giai đoạn III (từ năm 2030), triển khai hệ thống kết hợp điện mặt trời với xe điện, chiếu sáng thông minh và trung tâm dữ liệu xanh, cấp độ tương ứng là Khu năng lượng tự chủ.

Dưới góc nhìn kinh tế, Giáo sư, Tiến sĩ, chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên cho rằng: Chuyển dịch năng lượng từ nguồn truyền thống sang năng lượng tái tạo là yêu cầu tất yếu, mang tính thời đại của cả nền kinh tế, cả xã hội. Với đặc thù của lực lượng vũ trang có tiềm năng lớn để khai thác nguồn năng lượng từ tự nhiên. Tuy nhiên, để thực hiện điều đó, cần phải vượt qua những thách thức về phương cách tiếp cận; xác lập tiêu chí, tiêu chuẩn xanh; hoàn thiện 'hệ điều hành' để xây dựng, hỗ trợ, vận hành, quản trị, chuyển đổi cũng như xây dựng bộ máy hành động có sự 'góp sức' của khoa học, công nghệ hiện đại, như trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (big data)…

Ngoài ra, mục tiêu thay thế năng lượng truyền thống bằng năng lượng xanh cũng phải vượt qua những 'thách thức' đến từ quy chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính… giữa các bộ, ngành liên quan, từ nguồn vốn đầu tư công chưa được đưa vào danh mục ưu tiên; cơ chế huy động vốn khác để đầu tư cho năng lượng tái tạo chưa được định hình. Bên cạnh đó, cần xây dựng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng phục vụ hoạt động chuyển đổi cũng như thống nhất quy chế kết nối nguồn năng lượng vào hệ thống truyền tải, phục vụ cho các mục tiêu kinh tế, an ninh năng lượng quốc gia…

Theo VIỆT DŨNG/Nhân dân