Bí ẩn nguồn gốc thiên thạch hiếm hơn cả kim cương

Với hình dáng tuyệt đẹp và cực hiếm gặp, pallasite được cho là thiên thạch đẹp nhất, thậm chí hiếm hơn cả kim cương. Đến nay, giới khoa học tranh cãi về nguồn gốc của pallasite.

11/01/2025 07:40

Thiên thạch có kích thước nhỏ hơn nhiều so với tiểu hành tinh. Khi đi vào bầu khí quyển Trái Đất, tiểu hành tinh có thể bốc cháy và để lại vệt sáng rực rỡ trên bầu trời hoặc tồn tại sau hành trình rồi rơi xuống mặt đất. Ảnh: Bocskai Istvan/Shutterstock.com.

Đến nay, các chuyên gia đã phát hiện nhiều loại thiên thạch khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất là thiên thạch đá (chiếm 94%). Đúng như tên gọi, loại thiên thạch này hình thành từ đá. Loại đá này có tên chondrite. Chúng có niên đại hơn 4,5 tỷ năm và là loại đá cổ xưa, nguyên thủy nhất trong hệ Mặt Trời. Ảnh: Gozitano, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons.

Chondrite là vật liệu có từ khi hệ Mặt Trời hình thành. Chúng ít khi thay đổi so với đá từ các hành tinh lớn hơn, có thể hé lộ nhiều thông tin về quá trình hệ Mặt Trời hình thành. Ảnh: Fossilera.

Một loại thiên thạch khác là thiên thạch sắt chứa nhiều sắt hoặc hợp chất sắt - nickel. Đôi khi, chúng có thêm lượng nhỏ sulfide và khoáng chất carbide. Chúng có nguồn gốc từ tiểu hành tinh lớn đến mức bên trong của chúng tan chảy dưới áp suất cực hạn. Ảnh: parkcityjewelers.

Bên trong tiểu hành tinh, do đặc hơn đá, sắt thường chìm dần vào trung tâm. Theo lý giải của các chuyên gia, đó là những tiểu hành tinh đang trên đà trở thành hành tinh với vỏ đá và lõi sắt nóng chảy, tương tự Trái Đất ngày nay. Nhiều tiểu hành tinh khổng lồ trong số đó sau này va chạm với vật thể khác, bắn ra những khối đá và sắt, đôi khi vượt qua quỹ đạo và rơi xuống Trái Đất. Ảnh: parkcityjewelers.

Giao thoa giữa thiên thạch đá và thiên thạch sắt là thiên thạch đá - sắt. Chúng hình thành với lượng sắt - nickel và khoáng chất đá tương đương nhau, tạo nên loại thiên thạch tuyệt đẹp. Trong số tất cả thiên thạch, pallasite có lẽ là loại đẹp nhất. Ảnh: rrauction.

Pallasite chứa những tinh thể màu olive - xanh lá cây lớn (một dạng silicate magie - sắt gọi là olivine lẫn trong kim loại). Đôi khi, olivine không xuất hiện như tinh thể đơn lẻ mà dưới dạng chùm. Ở một số mẫu khác, chúng có thể tạo ra hoa văn hình mạng xuyên qua kim loại rắn. Ảnh: aerolite.

Pallasite rất hiếm gặp, chỉ có khoảng 300 mẫu vật pallasite trong số hơn 60.000 thiên thạch đã được giới chuyên gia ghi nhận. Theo Trung tâm Vũ trụ Quốc gia Anh, pallasite thậm chí còn hiếm hơn kim cương. Pallasite cũng là loại thiên thạch bí ẩn nhất thế giới bởi đến nay, cách chúng hình thành vẫn chưa được lý giải. Ảnh: kdmeteorites.

Quá trình hình thành pallasite là chủ đề gây tranh cãi trong giới khoa học. Pallasite đến từ nhiều tiểu hành tinh khác nhau. Đó là những tiểu hành tinh đã tan chảy, phân tách thành cấu trúc nhiều lớp gồm lõi, lớp phủ và vỏ. Một giả thuyết có từ lâu cho rằng, pallasite có nguồn gốc từ ranh giới giữa lớp lõi và lớp phủ, nơi sắt từ lõi xâm nhập vào olivine ở lớp phủ. Ảnh: kdmeteorites.

Nếu giả thuyết trên là chính xác thì pallasite có thể cung cấp thông tin thú vị về cách hành tinh đá như Trái Đất hình thành. Tuy nhiên, không phải nhà khoa học nào cũng đồng tình giả thuyết này. Theo đó, các chuyên gia nỗ lực giải mã nguồn gốc của loại thiên thạch hiếm hơn kim cương. Ảnh: kdmeteorites.