Những kỷ lục chưa từng có về bão, lũ
Theo thống kê của ngành khí tượng thủy văn, tính đến ngày 13/12, trên Biển Đông đã xuất hiện 15 cơn bão và 6 áp thấp nhiệt đới, đưa năm 2025 trở thành năm có số lượng bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động nhiều nhất từ trước đến nay. Không chỉ nhiều về số lượng, mùa bão năm nay còn ghi nhận hàng loạt đặc điểm dị thường và cực đoan. Các cơn bão số 5, 9, 10, 11, 13 đều là những ví dụ điển hình cho xu thế cực đoan này.
Đáng chú ý, bão xuất hiện và đổ bộ không theo 'kịch bản' quen thuộc. Ngay đầu mùa, bão số 3 và số 5 đã đổ bộ vào Trung Bộ; đến những tháng cuối năm, bão tiếp tục tác động mạnh tới Bắc Bộ với các cơn bão số 9 và số 11. Nhiều cơn bão di chuyển với tốc độ rất nhanh, cường độ mạnh và có quỹ đạo trái quy luật.
Đặc biệt, siêu bão số 9 (Ragasa) đạt cường độ cấp 17, giật trên cấp 17, trở thành cơn bão mạnh nhất từng được ghi nhận trên Biển Đông. Cuối tháng 11, lần đầu tiên trong lịch sử quan trắc, một áp thấp nhiệt đới hình thành từ Ấn Độ Dương lại di chuyển ngược sang Tây Bắc Thái Bình Dương, cho thấy những biến động rất khó lường của hệ thống khí quyển.
Trao đổi về bức tranh thiên tai năm 2025, ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nhận định: 'Thiên tai năm 2025 rất khắc nghiệt, nhiều dị thường và xác lập nhiều kỷ lục. Đặc biệt, quy mô ảnh hưởng là trên toàn quốc, chứ không chỉ tập trung ở một vài khu vực như các năm trước'.
Theo ông Lâm, mùa bão năm nay có nhiều điểm chưa từng có tiền lệ. Lần đầu tiên, cơn bão số 1 của Tây Bắc Thái Bình Dương cũng chính là cơn bão số 1 trên Biển Đông, thay vì hình thành ở phía đông Philippines như thông lệ. Bên cạnh đó, siêu bão Ragasa là cơn bão mạnh nhất từng ghi nhận trên Biển Đông. Một hiện tượng hiếm gặp khác là áp thấp nhiệt đới, tàn dư của bão ở Ấn Độ Dương lại di chuyển ngược sang Thái Bình Dương, điều chưa từng xảy ra trước đây.
Không chỉ bão, lũ lụt năm 2025 cũng để lại dấu ấn đặc biệt nghiêm trọng. Lần đầu tiên, hơn 20 con sông trên cả nước xuất hiện lũ lịch sử, trải dài từ Bắc vào Nam. Ở miền Bắc, nhiều sông như sông Cầu, sông Thương, sông Trung, sông Bằng Giang đều vượt mốc lịch sử. Miền Trung ghi nhận lũ lớn trên sông Yên, sông Cả, sông Bồ, sông Vu Gia - Thu Bồn; trong khi miền Nam là hạ lưu sông Tiền và sông Hậu. Đặc biệt, các trận lũ tại Phú Yên và Đắk Lắk được đánh giá là ngập sâu, diện rộng và kéo dài nhất, vượt cả đỉnh lũ năm 1993 trên lưu vực sông Ba.
![]()
Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia.
Lời cảnh báo từ thiên tai cực đoan và bài toán cảnh báo sớm
Nhìn từ thực tiễn nhiều năm hỗ trợ thiên tai tại Việt Nam, ông Lý Phát Việt Linh, Quản lý chương trình giảm nhẹ rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu của UNICEF cho rằng, năm 2025 cho thấy rõ xu thế thiên tai ngày càng cực đoan.
Với hơn 15 năm trực tiếp tham gia đánh giá các đợt thiên tai lớn tại Việt Nam, ông Linh nhận thấy tần suất UNICEF phải hỗ trợ Việt Nam ngày càng dày hơn. 'Trong 10 năm trở lại đây, cứ 1-2 năm chúng tôi lại phải hỗ trợ một đợt thiên tai lớn. Đặc biệt, đây là lần đầu tiên UNICEF phải hỗ trợ quy mô rất lớn cho Việt Nam trong hai năm liên tiếp', ông nói.
Theo ông Linh, điểm khác biệt rõ nét của thiên tai năm nay là lũ lên rất nhanh, chỉ trong vài giờ mực nước có thể dâng 2-3 mét, khiến người dân không kịp trở tay. Lũ cũng ngập diện rộng tại các đô thị, nơi tập trung nhiều tài sản và đi kèm với những đợt mưa cực đoan, lượng mưa cao bất thường so với các năm trước. Đáng lo ngại, trong khi xu hướng chung của thế giới là giảm số người thiệt mạng nhờ cảnh báo sớm và công nghệ, thì tại Việt Nam, số liệu giai đoạn 2015-2025 lại cho thấy xu hướng tăng nhẹ.
Phân tích nguyên nhân, ông Hoàng Phúc Lâm cho biết: 'Thiên tai năm 2025 chịu tác động tổng hợp của nhiều yếu tố. Đó là các trận mưa có cường độ rất lớn trong thời gian ngắn, xen kẽ với những đợt mưa kéo dài, khiến lũ chồng lũ, nền nước trên các sông luôn ở mức cao. Bên cạnh đó là sự chuyển pha của hiện tượng ENSO từ trung tính sang La Nina, đây pha thuận lợi cho việc hình thành nhiều bão trên Biển Đông.
Gió mùa Đông Bắc năm nay cũng hoạt động sớm và mạnh, dồn sâu xuống phía Nam. Sự kết hợp giữa bão và không khí lạnh đã gây ra những đợt mưa rất lớn ở miền Trung trong các tháng cuối năm. Đáng chú ý, thiên tai diễn ra dồn dập, thời gian giãn cách giữa các đợt rất ngắn, khiến mỗi đợt sau thường nguy hiểm hơn đợt trước.'
![]()
Ảnh hưởng của bão số 11 kết hợp với mưa lớn kéo dài đã gây ngập úng nghiêm trọng ở xã Sóc Sơn vào tháng 10 năm 2025. Ảnh: Quang Hùng.
Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cũng nói rõ, để nâng cao chất lượng công tác dự báo và cảnh báo, ngành khí tượng thủy văn đã xác định rõ ba trụ cột trọng tâm cần tập trung triển khai trong thời gian tới. Trụ cột thứ nhất là đổi mới, hiện đại hóa công nghệ; trụ cột thứ hai là tiếp tục hoàn thiện hệ thống quy trình, quy định chuyên môn; và trụ cột thứ ba là đào tạo, phát triển nguồn nhân lực. Trong cả ba trụ cột này, hợp tác quốc tế được xác định là yếu tố xuyên suốt, có vai trò đặc biệt quan trọng.
Theo ông Hoàng Phúc Lâm, trong lĩnh vực đổi mới công nghệ, việc học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận các thành tựu khoa học - kỹ thuật tiên tiến của các quốc gia phát triển là yêu cầu tất yếu, không có con đường nào khác. Đối với công tác hoàn thiện quy trình, quy định, Việt Nam cũng cần thường xuyên trao đổi, tham khảo và học tập mô hình, cách làm hiệu quả của các nước trong khu vực cũng như trên thế giới để từng bước chuẩn hóa, nâng cao chất lượng chuyên môn.
Đặc biệt, đối với trụ cột đào tạo nguồn nhân lực, ông Lâm nhấn mạnh rằng để xây dựng đội ngũ cán bộ có trình độ cao, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của ngành khí tượng thủy văn hiện đại, giải pháp hiệu quả nhất vẫn là cử cán bộ đi đào tạo, nghiên cứu và học tập ở nước ngoài thông qua các chương trình hợp tác quốc tế.
Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực dự báo và cảnh báo còn được thể hiện rõ nét thông qua việc Việt Nam tham gia Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO). Khi trở thành thành viên, Việt Nam có trách nhiệm chia sẻ các dữ liệu quan trắc, đo đạc được thu thập trong nước cho WMO. Trên cơ sở đó, tổ chức này tổng hợp dữ liệu từ các quốc gia thành viên, xử lý và công khai, chia sẻ nguồn dữ liệu chung cho toàn bộ các nước tham gia.
Chính nhờ cơ chế chia sẻ này, Việt Nam có điều kiện tiếp cận và khai thác nguồn dữ liệu khí tượng thủy văn toàn cầu, bao gồm dữ liệu từ các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Nhật Bản và nhiều nước khác, qua đó phục vụ hiệu quả hơn cho công tác dự báo, cảnh báo thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Ông Hoàng Phúc Lâm cho biết thêm, hiện Việt Nam chưa có vệ tinh khí tượng riêng, song thông qua hợp tác quốc tế đã được tiếp cận và sử dụng miễn phí các vệ tinh khí tượng, tiêu biểu là vệ tinh Himawari của Nhật Bản. Điều này giúp việc giám sát bão, theo dõi mưa lớn trên biển và đất liền thuận lợi và hiệu quả hơn rất nhiều so với trước đây.
'Cùng với đó, các mô hình dự báo tiên tiến của châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc hiện được chia sẻ rộng rãi, không chỉ phục vụ các cơ quan chuyên môn mà cả người dân cũng có thể tiếp cận. Trên cơ sở hợp tác quốc tế, Việt Nam đã từng bước xây dựng và vận hành hệ thống mô hình dự báo riêng, trong đó có hệ thống đồng hóa số liệu, cho phép tích hợp dữ liệu quan trắc trong nước vào mô hình, qua đó nâng cao độ chính xác trong mô phỏng và dự báo thời tiết, thiên tai tại Việt Nam' - ông Hoàng Phúc Lâm nói.
Năm 2025 khép lại với những kỷ lục thiên tai chưa từng có, để lại nhiều hệ lụy nặng nề nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu cấp bách cho công tác phòng, chống và thích ứng. Khi các hiện tượng thời tiết ngày càng cực đoan, khó lường và không còn tuân theo quy luật cũ, việc nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm, cùng với đầu tư cho khoa học công nghệ và tăng cường hợp tác quốc tế, trở thành 'lá chắn' quan trọng để giảm thiểu thiệt hại. Thiên tai không thể ngăn chặn, nhưng mức độ tổn thất hoàn toàn có thể được hạn chế nếu con người chủ động hơn, chuẩn bị tốt hơn trước những biến động ngày càng khắc nghiệt của thiên nhiên.
Copy link
Quay lại
