Đề xuất nghiên cứu sinh ngành bán dẫn không được đi làm

Nghiên cứu sinh tiến sĩ các ngành vi mạch bán dẫn phải học tập và nghiên cứu toàn thời gian tại trường, không được vừa học vừa đi làm – đề xuất này trong dự thảo chuẩn chương trình đào tạo tiến sĩ do Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố chiều 26/12 đang thu hút sự quan tâm lớn của giới học thuật và xã hội.

27/12/2025 10:36

Không chỉ là một quy định kỹ thuật, đây được xem là bước đi nhằm tái định nghĩa cách đào tạo tiến sĩ trong lĩnh vực công nghệ lõi, nơi chất lượng nguồn nhân lực quyết định vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo dự thảo, nghiên cứu sinh tiến sĩ vi mạch bán dẫn buộc phải dành trọn thời gian cho học tập, nghiên cứu tại cơ sở đào tạo, trực tiếp tham gia các đề tài khoa học, thay vì vừa học vừa làm như thực tế khá phổ biến hiện nay.

GS.TS Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội), đại diện tổ soạn thảo, nhấn mạnh: Muốn đào tạo tiến sĩ bán dẫn đạt chuẩn quốc tế thì không thể duy trì cách làm 'phân tán nguồn lực'.

'Phải xác định hy sinh khoảng ba năm đi làm để tập trung hoàn toàn cho nghiên cứu. Đây là mô hình mà Mỹ và các nước Bắc Âu đã áp dụng rất triệt để', ông Trình nói.

Sinh viên học tập tại phòng sạch, trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, nơi đào tạo và nghiên cứu về bán dẫn. Ảnh: NB&CL

Theo đó, giảng viên hay người lao động đang công tác tại các cơ sở khác nếu theo học tiến sĩ phải tạm dừng công việc trong suốt thời gian đào tạo.

Thông điệp đặt ra khá rõ ràng: Đào tạo tiến sĩ bán dẫn không dành cho sự thỏa hiệp, càng không dành cho tư duy 'lấy bằng song song với công việc'.

Không dừng ở yêu cầu khắt khe, dự thảo cũng đưa ra cơ chế hỗ trợ tương xứng. Nghiên cứu sinh sẽ được miễn học phí, cấp học bổng, hỗ trợ sinh hoạt phí và kinh phí nghiên cứu – những yếu tố then chốt để người học có thể toàn tâm toàn ý với khoa học.

Trên thực tế, Trường Đại học Công nghệ đã triển khai mô hình này với mức sinh hoạt phí khoảng 7 triệu đồng mỗi tháng; trường hợp có kết quả nghiên cứu tốt, mức hỗ trợ có thể nâng lên 9–12 triệu đồng.

Theo GS.TS Chử Đức Trình, các điều kiện này được xây dựng theo hướng tiệm cận chuẩn đào tạo tiến sĩ của Mỹ, Nhật Bản và châu Âu, vì vậy cao hơn mặt bằng chung của Việt Nam hiện nay. Nếu triển khai thành công, đây có thể trở thành 'bước nhảy' về chất lượng đào tạo bậc cao trong lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Dự thảo cũng đặt ra yêu cầu chặt chẽ ngay từ đầu vào. Theo đó, nghiên cứu sinh phải tốt nghiệp đại học hoặc thạc sĩ loại giỏi ở ngành phù hợp, có kinh nghiệm nghiên cứu và đạt trình độ ngoại ngữ bậc 4/6 (tương đương B2).

Ở đầu ra, yêu cầu còn khắt khe hơn: Nghiên cứu sinh phải có ít nhất hai bài báo khoa học về vi mạch bán dẫn được công bố trên các tạp chí quốc tế thuộc danh mục ISI/Scopus, ưu tiên các tạp chí uy tín nhóm Q1, Q2.

Đào tạo tiến sĩ bán dẫn phải gắn liền với các sáng kiến khoa học có điểm mới, có giá trị ở tầm vóc thế giới.

Một điểm đáng chú ý khác là dự thảo không mở rộng đại trà. Cơ sở đào tạo chỉ được tuyển nghiên cứu sinh khi có đề tài khoa học phù hợp với lĩnh vực vi mạch bán dẫn và nguồn tài chính bảo đảm. Các tiêu chí cụ thể sẽ tiếp tục được thảo luận trong quá trình lấy ý kiến.

Theo đại diện tổ soạn thảo, các tiêu chuẩn này không bắt buộc áp dụng với mọi trường đại học. Tuy nhiên, những cơ sở tham gia sẽ được Nhà nước ưu tiên đầu tư, giao nhiệm vụ nghiên cứu về vi mạch bán dẫn – qua đó hình thành các 'đầu tàu' nghiên cứu thay vì đào tạo dàn trải.

Dự kiến nghiên cứu sinh tiến sĩ phải tốt nghiệp đại học hoặc thạc sĩ loại giỏi ở ngành phù hợp với lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Ảnh: NB&CL

Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy, mỗi năm cả nước có khoảng 5.000–7.000 chỉ tiêu tuyển sinh tiến sĩ nhưng thực tế chỉ tuyển được chưa đến một nửa.

Trong khi đó, ở bậc đại học, năm nay có hơn 137.200 thí sinh trúng tuyển vào 38 ngành đào tạo liên quan đến vi mạch bán dẫn – cho thấy nhu cầu nhân lực lớn nhưng khoảng cách từ số đông đến nhân lực tinh hoa vẫn còn rất xa.

Trong bối cảnh đó, dự thảo chuẩn đào tạo tiến sĩ vi mạch bán dẫn không chỉ là câu chuyện 'có cho đi làm hay không', mà là phép thử cho quyết tâm nâng chuẩn đào tạo, đầu tư có trọng điểm và chấp nhận sàng lọc khắt khe để tạo ra lực lượng nghiên cứu thực sự tinh nhuệ.

Theo Văn Hiền/Nhà báo và Công luận