Hủy hoại thận từ việc tự ý dùng thuốc giảm cân, giảm đau

Việc tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng sinh hay thực phẩm chức năng, thuốc đông y không rõ nguồn gốc là thói quen nguy hiểm nhiều người mắc phải, gây hại thận.

19/07/2025 14:00

Các thuốc giảm đau nhóm NSAIDs như ibuprofen, diclofenac, naproxen... khi được dùng không đúng chỉ định, liều cao hoặc kéo dài, có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận, gây viêm thận kẽ.

Trên thực tế, nhiều người dùng thuốc này một cách thường xuyên để giảm đau đầu, đau cơ, đau bụng kinh... mà không biết rằng chính chúng đang âm thầm phá hủy nephron - đơn vị lọc máu của thận.

Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc hoặc lạm dụng có thể ảnh hưởng xấu đến chức năng của gan và thận, dẫn đến nguy cơ suy thận giai đoạn cuối. Các loại thuốc giảm cân, đặc biệt là thuốc đông y hoặc thuốc giảm cân cấp tốc không rõ nguồn gốc, chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn có thể gây hại cho sức khỏe.

Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam cho biết, một số loại thuốc có thể gây hại cho thận, bao gồm thuốc kháng sinh, giảm đau, thuốc lợi tiểu, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hay thuốc nhuận tràng. Đặc biệt, việc tự ý mua và sử dụng những loại như viên uống giảm cân, trắng da không rõ nguồn gốc cũng gây hậu quả khôn lường đến thận.

Đơn cử, một số loại thuốc kháng sinh có thể tạo ra các tinh thể rắn, kết tủa và làm gián đoạn dòng nước tiểu. Một số khác chứa các chất có thể ảnh hưởng tới tế bào mà thận cố gắng đào thải ra khỏi cơ thể. Hay các thuốc lợi tiểu giúp cơ thể loại bỏ các chất lỏng, bác sĩ thường chỉ định điều trị cho người bệnh huyết áp cao và một số bệnh có thể gây sưng, tấy. Tuy nhiên, tác dụng phụ đôi khi có thể gây ra tình trạng mất nước, gây hại cho thận, đặc biệt nguy cơ mắc bệnh sỏi thận cao, nhất là khi người bệnh tự ý dùng không theo chỉ định.

Bên cạnh đó là thuốc giảm cân tràn lan, làm tình trạng suy thận diễn tiến nhanh, người sử thuốc thường đi tiểu nhiều hơn bình thường, mất khoảng 10% trọng lượng trong khoảng 1-2 tuần và rơi vào tình trạng suy đa cơ quan như suy thận cấp, suy gan cấp, cơ thể mệt mỏi, phù toàn thân.

Ảnh minh họa/Internet

Ở người bình thường, khi lượng đường trong máu giảm, cơ thể huy động đường dự trữ trong gan để duy trì đường huyết ổn định. Cắt giảm carbohydrate trong thời gian dài có thể khiến lượng đường dự trữ trong gan cạn kiệt, dẫn đến hạ đường huyết, từ đó gây ra những biến chứng cấp như hôn mê, co giật, tử vong. Khi thiếu đường, cơ thể chuyển qua huy động năng lượng từ mỡ, làm ứ đọng quá nhiều ceton, dẫn đến nhiễm toan ceton (tích tụ nhiều axit trong máu). Hạ đường huyết kèm nhiễm toan ceton và mất nước đều là những nguyên nhân có thể gây suy thận cấp.

Nhiều bệnh nhân còn uống trà hoặc bột giảm cân không rõ nguồn gốc khiến tình trạng suy thận diễn tiến rất nhanh chỉ sau khoảng hơn một tháng sử dụng. Ngoài ra, các nhóm viên uống làm trắng da thường chứa glutathione, một chất chống oxy hóa giúp làm sáng da bằng cách ức chế sản xuất melanin. Nếu sử dụng với liều cao, không có kiểm soát của bác sĩ có thể gây suy thận cấp, đặc biệt trên người bệnh đã có nền suy thận mạn.

Thống kê của Bộ Y tế cho thấy khoảng 6 triệu người tại nước ta mắc bệnh thận mạn, đa phần phát hiện muộn. Ở nhóm dưới 30 tuổi, tỷ lệ mắc mới tăng nhanh chủ yếu do thói quen dùng thuốc, thực phẩm chức năng không theo chỉ định y tế, vượt gấp 3-4 lần so với 10 năm trước.

Thận dễ bị tổn thương không chỉ bởi bệnh lý nền mà còn do việc lạm dụng thuốc, đặc biệt các nhóm kháng sinh, thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid, lợi tiểu hay các chế phẩm mang danh giảm cân, tăng cơ, làm trắng da trôi nổi trên thị trường.

Bác sĩ Nguyễn Văn Thanh, Phó trưởng Khoa Nội Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết thêm, nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh, thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) tăng 50% nguy cơ tổn thương thận cấp nếu sử dụng kéo dài. Tương tự, thuốc nhuận tràng và ức chế bơm proton như omeprazol - vốn phổ biến với người trẻ, có thể gây suy thận mạn tính nếu dùng bừa bãi.

'Những viên dạng bột không rõ nguồn gốc, hay thậm chí chế phẩm đông y, nếu pha trộn corticoid và dược chất cấm, có thể hủy hoại thận sau vài tháng', ông Thanh nói.

Đáng báo động hơn là nhiều thực phẩm chức năng, thuốc giảm cân trên thị trường chứa các hợp chất bị cấm như sibutramine, phenolphthalein, đã nhiều lần bị Cục Quản lý Thực phẩm Dược phẩm Mỹ (FDA) và Bộ Y tế cảnh báo về nguy cơ gây rối loạn tim mạch, gan, thận và thần kinh. Cơ chế 'giảm mỡ nhanh' thường là lợi tiểu mạnh, gây mất nước, rối loạn chuyển hóa, giảm hấp thu dưỡng chất, dẫn đến hệ quả cấp tính như suy thận, nhiễm độc acid chuyển hóa, thậm chí tử vong.

Suy thận giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng. Một số biểu hiện sớm như tiểu đêm, nước tiểu có bọt, phù mặt, chân tay vào sáng sớm hoặc cuối ngày, mệt mỏi kéo dài, da sạm, ngứa... dễ bị người trẻ quy chụp là do áp lực công việc hay thiếu ngủ, dẫn đến trì hoãn thăm khám.

Theo ThS.BS Nguyễn Quang Huy, khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, thận có thể âm thầm suy yếu từ những thói quen rất nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày. Không ít người trẻ đến viện khi chức năng thận suy giảm nghiêm trọng, buộc phải chạy thận nhân tạo hoặc đối mặt với nguy cơ ghép thận.

Suy thận không chỉ khiến người bệnh lệ thuộc vào lọc máu định kỳ hoặc phải ghép thận, mà còn gây biến chứng nguy hiểm như tim mạch, thiếu máu mạn tính, loãng xương.

Để phòng ngừa suy thận, bác sĩ khuyến cáo mỗi người nên duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh, ăn uống điều độ, ngủ đúng giờ, hạn chế các chất gây hại, không tự ý dùng thuốc và vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày. Đặc biệt, cần khám sức khỏe định kỳ mỗi năm để phát hiện sớm bất thường, ngay cả khi chưa có dấu hiệu bệnh lý.

Theo Bình Nguyên/Tri thức & Cuộc sống