Thức dậy sớm có thật sự giúp bạn sống khỏe hơn?

Lối sống lành mạnh không chỉ nằm ở giờ thức dậy, mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giấc ngủ chất lượng, chế độ ăn, vận động và trạng thái tinh thần.

18/06/2025 09:00

Thức dậy sớm từ lâu đã được ca ngợi như một thói quen tốt, gắn liền với hình ảnh của những người thành đạt, năng động và có lối sống lành mạnh. Câu hỏi đặt ra là liệu việc dậy sớm có thực sự giúp bạn sống khỏe hơn, hay đó chỉ là một khuôn mẫu được truyền thông tô vẽ? Để trả lời, cần nhìn nhận vấn đề này từ cả góc độ khoa học và thực tiễn đời sống.

Ảnh minh họa/ Nguồn Internet

Những lợi ích thường thấy của việc dậy sớm

Nhiều nghiên cứu và trải nghiệm thực tế cho thấy, việc thức dậy sớm mang đến nhiều lợi ích rõ ràng cho sức khỏe thể chất và tinh thần.

Cân bằng đồng hồ sinh học: Cơ thể con người hoạt động theo nhịp sinh học 24 giờ, còn gọi là 'đồng hồ sinh học'. Dậy sớm đúng thời điểm giúp cơ thể đồng bộ với ánh sáng mặt trời, từ đó điều hòa hormone, cải thiện chất lượng giấc ngủ vào ban đêm, giảm nguy cơ mất ngủ hay mệt mỏi mãn tính.

Tăng cường sức khỏe tinh thần: Những người có thói quen thức dậy sớm thường cảm thấy ít lo âu, ít căng thẳng và có tinh thần lạc quan hơn. Theo một nghiên cứu đăng trên Journal of Psychiatric Research, người dậy sớm có xu hướng giảm nguy cơ trầm cảm so với người ngủ muộn và dậy muộn.

Có thời gian cho bản thân: Thức dậy sớm giúp bạn có khoảng lặng trước khi bắt đầu một ngày bận rộn – bạn có thể tập thể dục, thiền, đọc sách hay lên kế hoạch cho ngày mới. Những hoạt động này góp phần làm tăng hiệu suất công việc và chất lượng cuộc sống.

Ăn sáng đều đặn: Người dậy sớm thường không bỏ bữa sáng – bữa ăn quan trọng nhất trong ngày. Việc ăn sáng đúng cách giúp kiểm soát đường huyết, tăng cường trao đổi chất và giảm nguy cơ béo phì.

Không phải ai cũng phù hợp với việc dậy sớm

Dù có nhiều lợi ích, nhưng không thể phủ nhận rằng dậy sớm không phải là lựa chọn tối ưu cho tất cả mọi người. Điều này phụ thuộc rất lớn vào chronotype, kiểu nhịp sinh học cá nhân của mỗi người.

Chronotype và nhịp sinh học cá nhân: Có người là 'chim sớm', nghĩa là họ hoạt động hiệu quả vào buổi sáng. Nhưng cũng có người là 'cú đêm', tức chỉ thực sự tỉnh táo và sáng tạo vào buổi tối. Ép bản thân dậy sớm khi cơ thể chưa sẵn sàng có thể dẫn đến mệt mỏi, kém tập trung, thậm chí ảnh hưởng sức khỏe lâu dài.

Chất lượng giấc ngủ quan trọng hơn giờ thức dậy: Một người ngủ đủ và ngon giấc từ 1h đến 9h sáng vẫn khỏe mạnh hơn người dậy lúc 5h nhưng chỉ ngủ 4 tiếng. Thức dậy sớm nhưng không ngủ đủ giờ sẽ gây thiếu ngủ, tăng nguy cơ bệnh tim, tiểu đường, béo phì và các vấn đề sức khỏe tâm thần.

Môi trường sống và công việc cũng ảnh hưởng: Người làm việc ca đêm, nghệ sĩ biểu diễn, bác sĩ trực, hoặc nhân viên làm ca kíp không thể giữ thói quen dậy sớm như người làm văn phòng. Do đó, không nên đánh giá một lối sống 'không dậy sớm' là không lành mạnh.

Làm thế nào để tận dụng lợi ích của việc dậy sớm một cách khoa học?

Đảm bảo ngủ đủ giấc: Người trưởng thành cần trung bình 7–9 giờ ngủ mỗi đêm. Nếu muốn dậy lúc 5h sáng, bạn nên đi ngủ vào khoảng 9–10 giờ tối.

Không dậy sớm đột ngột: Việc thay đổi giờ giấc sinh hoạt đột ngột khiến cơ thể khó thích nghi, dễ rơi vào tình trạng mệt mỏi. Hãy điều chỉnh từ từ, mỗi ngày đi ngủ sớm và dậy sớm hơn 15–30 phút.

Tạo thói quen buổi sáng tích cực: Sau khi thức dậy, nên vận động nhẹ, uống nước, phơi nắng, thiền hoặc đọc sách. Đừng dùng thời gian đó để tiếp tục lướt mạng xã hội hay lo âu về công việc.

Tôn trọng sự khác biệt cá nhân: Nếu bạn không thể dậy sớm nhưng vẫn có chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và sống tích cực, điều đó vẫn rất tốt cho sức khỏe.

Theo Trương Hiền/Tri thức & Cuộc sống