Biến thể mới Covid-19 XEC lây lan nhanh, triệu chứng sao?

SARS-CoV-2 tiếp tục lưu hành và diễn biến khó lường với các biến thể mới. Nhận biết triệu chứng của chúng ra sao?

27/05/2025 12:02

Tốc độ lây lan nhanh gấp 7 lần cúm

Biến thể XEC, giống các biến thể Covid-19 trước đó, có đột biến trong protein gai, cho phép virus thoát khỏi phản ứng miễn dịch hiệu quả hơn, khiến nó khó bị phát hiện hơn.

Theo Nation Thailand, tiến sĩ Teera Woratanarat, giảng viên thuộc khoa Y của Đại học Chulalongkorn (Thái Lan) cho biết, khi so sánh Covid-19 với cúm, nguy cơ nhiễm chủng XEC có tỷ lệ lây lan trung bình nhanh hơn gần 7 lần.

Cụ thể, đối với trẻ em 0-4 tuổi tỷ lệ này là 4:1; Đối với trẻ em 5-19 tuổi tỷ lệ là 3:1; Ở nhóm người lớn trong độ tuổi lao động (20-59 tuổi), cũng như người cao tuổi (60 tuổi trở lên), tỷ lệ là 10:1.

Mặc dù XEC không gây ra tình trạng bệnh quá nghiêm trọng, tốc độ lây truyền nhanh của nó tăng nguy cơ mắc cao hơn cho những nhóm dân số dễ bị tổn thương như trẻ nhỏ, người lớn tuổi.

Các triệu chứng của XEC bao gồm:

Đau họng ngay từ ngày đầu nhiễm bệnh: Đau họng là một trong những biểu hiện dễ bị bỏ qua, nhất là trong mùa cúm. Tuy nhiên, với XEC, tình trạng đau rát họng xuất hiện ở nhiều bệnh nhân ngay từ ngày đầu tiên nhiễm virus. Theo CDC Mỹ, đau họng liên quan đến Covid-19 thường có xu hướng đột ngột và đi kèm cảm giác khô, rát khi nuốt.

'Bệnh nhân XEC thường không bị nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi rõ rệt như cúm, vì vậy đau họng nên được coi là dấu hiệu cảnh báo', tiến sĩ Jorge Moreno từ Đại học Yale nhận định.

Ho - dấu hiệu đầu tiên dễ nhận biết: Ho là một trong những biểu hiện sớm và phổ biến nhất của XEC. Bệnh nhân thường bị ho khan, dai dẳng và khó kiểm soát, đi kèm cảm giác ngứa rát họng. Theo Assure Covid-19 Lab, Mỹ, hơn 70% ca nhiễm gần đây ghi nhận triệu chứng ho.

'Ho do biến chủng XEC có thể kéo dài nhiều ngày, kể cả sau khi các triệu chứng chính khác đã biến mất', tiến sĩ William Schaffner, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Vanderbilt, cho biết. Ông khuyến cáo những người có biểu hiện ho nên tự cách ly và theo dõi tình trạng hô hấp vì đây là triệu chứng có nguy cơ lan truyền cao.

Mất vị giác hoặc khứu giác vẫn là dấu hiệu đặc trưng: Dù xuất hiện phổ biến hơn ở các biến thể trước, mất vị giác hoặc khứu giác vẫn được ghi nhận ở nhiều ca nhiễm XEC. Tình trạng này thường xảy ra sau vài ngày nhiễm bệnh, và có thể kéo dài hàng tuần.

Theo nghiên cứu được công bố trên Journal of the American Medical Association, việc mất khứu giác có liên quan đến mức độ viêm nhiễm ở vùng mũi, họng. Mất khứu giác, dù ít gặp hơn so với giai đoạn đầu đại dịch, vẫn được coi là chỉ dấu đặc trưng giúp phân biệt Covid-19 với các bệnh đường hô hấp khác, theo nhận định của tiến sĩ Claire Hopkins, chuyên gia tai mũi họng tại Anh.

Mệt mỏi kèm giảm tập trung: Một đặc điểm đáng chú ý ở bệnh nhân nhiễm XEC là cảm giác mệt mỏi kéo dài, kể cả khi các triệu chứng khác đã giảm. Theo Johns Hopkins Medicine, hơn 40% người nhiễm Covid-19 có thể tiếp tục cảm thấy kiệt sức nhiều ngày đến vài tuần sau khi khỏi bệnh.

Với biến thể XEC, mệt mỏi còn đi kèm giảm khả năng tập trung và mất ngủ nhẹ. 'Mệt mỏi không chỉ là triệu chứng cấp tính mà còn là biểu hiện cho thấy virus ảnh hưởng tới hệ thần kinh trung ương', tiến sĩ Emily Landon, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Chicago, cảnh báo.

Sốt và ớn lạnh - phản ứng của cơ thể với virus: Dù không phải bệnh nhân nào cũng bị sốt, đây vẫn là một trong những triệu chứng phổ biến ở những người nhiễm XEC. Sốt thường nhẹ đến trung bình (37,5-38,5 độ C), kèm theo cảm giác ớn lạnh, đau nhức cơ thể.

Theo báo cáo của Mayo Clinic, triệu chứng sốt thể hiện phản ứng miễn dịch tự nhiên của cơ thể chống lại sự nhân lên của virus. Bác sĩ Allison Arwady, chuyên gia y tế cộng đồng tại Chicago, cho biết với biến thể XEC, sốt thường không kéo dài quá 2 đến 3 ngày. Tuy nhiên, nếu người bệnh có sẵn bệnh nền, triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn.

Triệu chứng khác biệt của NB.1.8.1.

Theo thông tin của Sở Y tế TP HCM kết quả giải trình tự gene đối với một số ca bệnh COVID-19 nhập viện trong tuần thứ ba của tháng 5/2025. Theo đó, 83% mẫu phân tích cho thấy sự hiện diện của NB.1.8.1.

NB.1.8.1 là một biến chủng thuộc nhánh Omicron. Theo cơ sở dữ liệu gene, bộ gene đầu tiên của NB.1.8.1 được công bố lần đầu vào đầu năm 2025.

Theo Times of India, các triệu chứng khi nhiễm NB.1.8.1 cũng tương tự như các triệu chứng khi nhiễm các biến chủng khác của Omicron, bao gồm các triệu chứng viêm đường hô hấp trên như đau họng, ho, sổ mũi, hắt hơi.

Ngoài các triệu chứng kể trên, Times of India cho biết bệnh nhân nhiễm NB.1.8.1 có thể có thêm các triệu chứng khác như:

- Rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng buồn nôn, chán ăn, khó chịu ở đường tiêu hóa.

- Các triệu chứng liên quan tới thần kinh như đau đầu, chóng mặt, khó tập trung.

- Mệt mỏi, khó chịu, yếu cơ nghiêm trọng.

- Khó ngủ, lo lắng.

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân cho biết thay vì sốt cao, họ bị tăng thân nhiệt (từ 37,6 độ đến 38,1 độ) kéo dài. Triệu chứng này không đi kèm với hiện tượng đổ mồ hôi hoặc thở nhanh - 2 triệu chứng thường gặp khi sốt.

Chính vì thế, Times of India thông tin, triệu chứng này được gọi là tăng thân nhiệt, có thể liên quan tới cơ chế điều hòa nhiệt độ của cơ thể. Đây là triệu chứng khác biệt của NB.1.8.1 so với các biến chủng khác.

BS Đinh Minh Trí (Đại học Y dược TP HCM)

Theo Thúy Nga - BS Đinh Minh Trí/Tri thức & Cuộc sống