Vu Lan báo hiếu, ngày lễ thiêng liêng trong tâm thức người Việt

Rằm tháng 7 âm lịch hằng năm không chỉ là ngày Xá tội vong nhân theo tín ngưỡng dân gian mà còn là lễ Vu Lan – mùa báo hiếu cha mẹ.

06/09/2025 13:48

Đây là dịp quan trọng để người Việt tưởng nhớ tổ tiên, tri ân đấng sinh thành và nuôi dưỡng đạo lý 'uống nước nhớ nguồn'.

Lễ Vu Lan bắt nguồn từ Phật giáo, xuất phát từ câu chuyện về Tôn giả Mục Kiền Liên cứu mẹ. Tương truyền, mẹ của Mục Kiền Liên sau khi qua đời bị đọa vào cảnh ngạ quỷ. Dù ngài tu hành đắc đạo, dùng thần thông để dâng cơm cúng mẹ nhưng bà vẫn không thể ăn được vì tội nghiệp quá nặng.

Đức Phật dạy rằng, muốn cứu mẹ thì phải nhờ sức mạnh của chư tăng mười phương trong ngày tự tứ – rằm tháng 7. Từ đó, Mục Kiền Liên làm lễ cúng dường, nhờ sự hồi hướng của chư tăng mà mẹ ông được giải thoát. Câu chuyện này được lưu truyền và trở thành nền tảng cho lễ Vu Lan báo hiếu trong Phật giáo.

Ở Việt Nam, lễ Vu Lan từ lâu đã hòa quyện cùng truyền thống thờ cúng tổ tiên, trở thành một ngày lễ lớn mang đậm tính nhân văn. Đây là dịp con cháu bày tỏ lòng hiếu thảo với cha mẹ, tổ tiên, đồng thời lan tỏa tinh thần yêu thương, biết ơn trong xã hội.

Vào ngày Rằm tháng 7, nhiều gia đình Việt thường chuẩn bị mâm cơm cúng chay hoặc mặn để dâng lên bàn thờ tổ tiên. Một số nơi còn tổ chức cúng cô hồn, với quan niệm cứu giúp những vong linh không nơi nương tựa.

Trong các ngôi chùa, lễ Vu Lan được tổ chức trang nghiêm. Một trong những nghi thức đặc trưng là lễ bông hồng cài áo: ai còn mẹ sẽ cài hoa hồng đỏ, ai mất mẹ cài hoa trắng. Nghi thức này nhắc nhở mỗi người trân trọng từng khoảnh khắc khi cha mẹ còn hiện hữu.

Ngoài việc cúng lễ, nhiều người lựa chọn làm việc thiện như phóng sinh, quyên góp, giúp đỡ người khó khăn. Đây được xem là hành động thiết thực để tích phúc, cầu bình an cho cha mẹ và gia đình.

Vu Lan: Ai còn mẹ sẽ cài hoa hồng đỏ (Ảnh Báo Phụ nữ Việt Nam)

Nếu Tết Nguyên Đán là dịp đoàn viên thì Vu Lan lại là mùa tri ân. Người Việt coi đây là cơ hội để nhắc nhở bản thân sống hiếu nghĩa, thể hiện tình cảm với cha mẹ khi còn có thể.

Trong nhịp sống hiện đại, lễ Vu Lan càng có ý nghĩa đặc biệt. Nhiều bạn trẻ xa quê trở về nhà, quây quần bên mâm cơm rằm cùng gia đình. Không ít người tìm đến chùa cầu an, cầu siêu, gửi gắm tâm niệm nhớ ơn sinh thành và báo hiếu cha mẹ.

Lễ Vu Lan không chỉ là phong tục tín ngưỡng mà còn là sợi dây gắn kết tình thân. Qua bao thế hệ, đạo lý 'hiếu' vẫn được nhắc nhở, duy trì và trở thành một phần trong bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.

Nghi lễ thả đèn hoa đăng cầu mong cho gia đình luôn mạnh khỏe và bình an (Ảnh Báo Phụ nữ Việt Nam)

Theo TS Vũ Thế Khanh (Tổng Giám đốc Liên hiệp UIA), người con hiếu thảo muốn báo đáp công ơn cha mẹ đúng chánh pháp cần phải thực hành những việc sau đây:

Nếu cha mẹ chưa có niềm tin, phải khuyết khích cha mẹ phát tâm tin tưởng tam bảo. Nếu cha mẹ xân tham, phải khuyết khích cha mẹ phát tâm bố thí. Nếu cha mẹ theo điều ác, phải khuyến khích cha mẹ hướng về đường thiện. Nếu cha mẹ theo tà kiến, phải khuyến khích cha mẹ trở về với chánh kiến.

Làm được như vậy là trả ơn cha mẹ đúng với chánh pháp, khiến cha mẹ không những được an vui trong hiện tại, mà còn gieo phước lành trong tương lai.

Hơn nữa, các vong linh thường mong con cháu làm điều lành, điều thiện để hồi hướng công đức cho gia tiên để họ được trở về cảnh giới an lành. Họ rất phiền lòng nếu thấy con cháu làm những điều xấu xa làm hổ danh cha mẹ, tổ tiên, họ rất phiền lòng khi người thân sát sinh hại vật hoặc dâng cúng các đồ tanh hôi.

Vì vậy, rằm tháng 7 nên cúng chay tịnh. Các con hiền dâu thảo không chỉ báo hiếu gia tiên mà còn phải thực hành hạnh từ bi đến muôn loài chúng sinh, không những ban phát, bố thí tài vật, mà còn phải ban pháp thí cho muôn loài chúng sinh, cho cộng đồng xã hội.

TIN LIÊN QUAN