Con cái tiêu xài hoang phí, trách nhiệm thuộc về ai?

Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, dạy con về giá trị lao động, từ chính thói quen chi tiêu trong gia đình... để con có khái niệm về quản lý tài chính.

20/06/2025 08:00

Khi một đứa trẻ chưa kiếm ra tiền nhưng đã quen với việc tiêu tiền như người lớn, khi một bạn sinh viên không đi làm thêm nhưng chi tiêu hàng tháng vượt xa mức trung bình, đã đến lúc đặt câu hỏi nghiêm túc: Trách nhiệm thuộc về ai? Cha mẹ, những người đầu tiên có ảnh hưởng đến hành vi của con cái cần làm gì để điều chỉnh?

Khi tiêu xài trở thành biểu tượng sống của giới trẻ

Không khó để bắt gặp những hình ảnh học sinh, sinh viên với chiếc điện thoại đời mới, túi xách hàng hiệu, ăn uống ở nhà hàng cao cấp, check-in du lịch đắt tiền. Với nhiều bạn trẻ, việc sở hữu những món đồ đắt đỏ hay chạy theo xu hướng không còn là nhu cầu thực tế mà trở thành cách để khẳng định đẳng cấp với bạn bè.

Ảnh minh họa/ Nguồn Internet

Thực trạng đáng lo ngại là không ít người trẻ tiêu xài vượt quá khả năng tài chính của bản thân hoặc gia đình, thậm chí phải vay mượn, mua trả góp, hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào cha mẹ. Trong khi đó, rất ít bạn trẻ hiểu được giá trị thực sự của đồng tiền, hoặc ý thức được ranh giới giữa nhu cầu và sự lãng phí.

Vai trò của cha mẹ trong việc hình thành thói quen tiêu dùng của con

Trẻ em không sinh ra với thói quen tiêu hoang. Cách sống và hành vi chi tiêu của con phần lớn là sự phản chiếu từ môi trường gia đình, đặc biệt là cha mẹ.

Nuông chiều quá mức: Nhiều cha mẹ sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu của con vì tâm lý 'con chỉ cần học, ba mẹ lo hết'. Nhưng sự chu cấp không giới hạn này khiến trẻ quen sống phụ thuộc, không biết cân nhắc chi tiêu.

Thiếu định hướng về tài chính: Không ít gia đình né tránh việc nói chuyện với con về tiền bạc, cho rằng 'con nít biết gì'. Hệ quả là con lớn lên mà không hề được trang bị kỹ năng quản lý tiền, một trong những kỹ năng sống quan trọng.

Sống kiểu 'bù đắp' hoặc 'sĩ diện': Có cha mẹ không có nhiều thời gian cho con, nên chọn cách bù đắp bằng vật chất. Có người thì vì sĩ diện, sợ con thua bạn bè nên cố gắng cho con những thứ đắt tiền, vô tình tạo ra vòng xoáy cạnh tranh và tâm lý tiêu xài để thể hiện.

Môi trường sống và tác động từ xã hội

Trẻ em ngày nay chịu ảnh hưởng rất lớn từ mạng xã hội và truyền thông. Những hình ảnh 'sống ảo', tiêu dùng xa xỉ, khoe của cải được ca tụng như biểu tượng thành công khiến trẻ nhầm tưởng rằng giá trị bản thân nằm ở món đồ mình sở hữu chứ không phải ở năng lực thật sự. Ngoài ra, sự phát triển mạnh của dịch vụ mua sắm online, mua trả góp, khuyến mãi tràn lan… khiến trẻ dễ dàng tiếp cận với việc tiêu tiền mà không cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Cha mẹ cần làm gì để 'uốn nắn' thói quen tiêu xài hoang phí của con?

Dạy con hiểu giá trị của lao động và đồng tiền: Ngay từ nhỏ, cha mẹ nên dạy con rằng tiền là kết quả của lao động. Trẻ có thể được giao việc nhà, nhận thưởng nếu làm tốt, hoặc tự tiết kiệm để mua món đồ mình thích. Khi trẻ phải 'đánh đổi' công sức để có được thứ mình muốn, trẻ sẽ biết quý trọng hơn.

Hướng dẫn con cách lên kế hoạch chi tiêu: Việc cho con tiền tiêu vặt hàng tuần hoặc hàng tháng kèm theo hướng dẫn sử dụng hợp lý sẽ giúp con rèn luyện khả năng quản lý tài chính. Có thể cùng con lập bảng chi tiêu, phân biệt giữa 'nhu cầu thiết yếu' và 'mong muốn nhất thời'. Khi con học được cách kiểm soát túi tiền nhỏ, sau này con sẽ biết quản lý tài chính lớn.

Trở thành tấm gương tiêu dùng lành mạnh: Cha mẹ là tấm gương trực tiếp nhất. Nếu cha mẹ thường xuyên tiêu xài phung phí, thích chạy theo hàng hiệu, sống phô trương thì rất khó yêu cầu con sống tiết kiệm. Ngược lại, lối sống giản dị, biết tiết chế, ưu tiên giá trị bền vững sẽ giúp con hình thành nhận thức đúng đắn về tiền bạc.

Không dùng tiền để 'bù đắp' tình cảm: Thời gian và sự đồng hành thực chất của cha mẹ là điều quý giá hơn bất kỳ món quà nào. Trẻ cần được cảm nhận tình yêu thương thông qua sự chia sẻ, lắng nghe chứ không phải qua những món đồ đắt đỏ.

Khuyến khích con trải nghiệm thực tế: Khuyến khích con làm thêm, tham gia các hoạt động thiện nguyện, hoặc cùng cha mẹ lên kế hoạch chi tiêu cho chuyến du lịch gia đình… tất cả đều là cơ hội để con hiểu giá trị đồng tiền và kỹ năng tài chính trong đời sống thật.

Con cái tiêu xài hoang phí không đơn thuần là một thói quen xấu, mà có thể dẫn đến hệ lụy lâu dài: sống phụ thuộc, không biết cố gắng, dễ sa vào nợ nần, hoặc hình thành nhân cách lệch lạc. Trách nhiệm đầu tiên thuộc về cha mẹ, những người đặt nền móng cho cách con nhìn nhận về tiền bạc và cuộc sống.

Theo Trương Hiền/Tri thức & Cuộc sống