Cùng với lễ vía Thần Tài văn hóa thì trong tháng Giêng này không thể không nhắc đến lễ cúng rằm tháng Giêng. Trong văn hóa tâm linh của người Việt, cúng rằm tháng Giêng vào chính ngày Rằm là tốt nhất và linh thiêng nhất, có thể giúp gia đạo thuận hòa, cả năm may mắn.
Rằm tháng Giêng hay còn gọi là Tết Nguyên Tiêu, có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới theo lịch vạn niên. Dân gian có câu nói 'cúng quanh năm không bằng rằm tháng Giêng' hay 'Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng' đã cho thấy đây là một dịp lễ Tết quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt.
![]()
Cúng rằm tháng giêng là một nét văn hóa tâm linh của người Việt
Có rất nhiều giải thích về lý do rằm tháng Giêng được xem là dịp lễ Tết quan trọng của người dân. Người xưa tin rằng rằm tháng Giêng chính là thời điểm trăng sáng nhất đầu năm, đây cũng chính là đêm Phật giáng lâm, gia ân độ trì chúng sinh, vì thế người dân thường đi chùa cầu an, cầu may, hay cúng sao giải hạn… vào ngày này.
Ngoài ra, rằm Tháng Giêng còn được gọi Tết Thượng Nguyên (bên cạnh tên gọi Tết Nguyên Tiêu), lý do là vì đây là tháng bắt đầu cho những người nông dân chuẩn bị xuống đồng. Theo phong tục, trước khi xuống đồng họ thường làm lễ để tỏ lòng biết ơn đến tổ tiên và cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Thực tế, theo lưu truyền, Tết Nguyên Tiêu cũng là ngày lễ quan trọng cuối cùng trong chuỗi sự kiện liên quan đến Tết Nguyên đán và nhiều người cũng cho rằng, phải qua rằm tháng Giêng thì mới thực sự hết Tết.
Trong tâm thức người Việt, ngày rằm tháng Giêng (Tết Nguyên tiêu) quan trọng chẳng kém gì ngày Tết Nguyên đán. Diễn giải ý nghĩa của cụm từ Tết Nguyên tiêu chính là đêm rằm đầu tiên của năm mới, 'Nguyên' nghĩa là thứ nhất và 'Tiêu' nghĩa là đêm. Đây chính là một trong những ngày lễ quan trọng nhất với người theo đạo Phật, cũng là một ngày ngày lễ đặc biệt với tất cả người dân Việt nói chung.
Vào ngày lễ này, hầu hết các gia đình trên mỗi vùng miền Tổ quốc thường làm mâm cúng rằm. Tuy mỗi nơi có những phong tục tập quán khác nhau, nhưng tựu chung lại đều thể hiện tấm lòng thành kính với tổ tiên, ông bà, thần Phật.
Trong ngày rằm tháng Giêng, không chỉ riêng Phật tử mà những người dân bình thường cũng đi đến các chùa hoặc đền miếu, di tích lịch sử đều cầu bình an, may mắn cho bản thân và gia đình.
Trước đây, vào ngày 15/1 âm lịch, nơi đâu cũng treo đèn, kết hoa, ngâm thơ, bình thơ và thực hiện các nghi lễ cúng rằm. Mặc dù, ngày nay có sự thay đổi ít nhiều nhưng những giá trị về tâm linh, nhân văn mà ngày lễ này đem lại là rất lớn, bởi nó giúp con người thêm vững tin bước vào một năm mới với tâm thế lạc quan, tin tưởng vào những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Năm nay (năm 2023), ngày rằm tháng Giêng rơi vào Chủ nhật, ngày 5/2 dương lịch. Vào ngày lễ này các gia đình thường sẽ chuẩn bị 2 lễ: cúng Phật và cúng gia tiên. Tuy nhiên, cúng rằm tháng Giêng không nhất thiết phải mâm cao cỗ đầy, tùy vào điều kiện kinh tế của từng gia đình mà bạn chuẩn bị phù hợp, miễn thành tâm là được.
![]()
Tùy vào điều kiện gia đình mâm cúng rằm tháng giêng có thể linh động món ăn
Thông thường, mâm lễ cúng Phật là mâm lễ chay gồm có: hương, hoa, quả tươi, đèn (nến), xôi, bánh trôi nước (ở một số nơi, trong mâm lễ phải có chè trôi nước. Ý nghĩa của việc ăn bánh trôi nước ngày Tết Nguyên tiêu là mong muốn mọi điều trong năm mới đều được hanh thông, trôi chảy).
Mâm lễ cúng gia tiên là mâm lễ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn tinh khiết của ngày Tết. Đặc biệt trong mâm lễ phải có bánh trôi (chè trôi nước). Ý nghĩa của việc ăn bánh trôi ngày Tết Nguyên tiêu là mong muốn mọi việc quanh năm được hanh thông, trôi chảy.
Tùy vào mỗi gia đình, mâm cỗ chay có thể từ 10, 12 tới 25 món. Điểm đặc biệt trên mâm cỗ chay là sự hiện diện của những màu sắc tượng trưng cho ngũ hành. Ăn chay cũng là một cách hướng tới sự cân bằng, thanh thản trong tâm hồn.
Mâm lễ mặn thông thường có 4 bát, 6 đĩa, tổng cộng thành tròn 10 món. Cụ thể:
Trong ngày lễ rằm tháng Giêng ngoài việc cúng lễ tại nhà. Bạn cũng có thể đến chùa lễ Phật để cầu an, cầu may mắn và sức khỏe trong năm mới.
Dù thời xưa hay nay, với người dân Việt Nam chuẩn bị mâm cỗ truyền thống cúng rằm tháng Giêng là rất quan trọng. Trong mâm cỗ cúng của mỗi gia đình các món ăn có thể ít hay nhiều, nhưng một số món ăn nhất định phải có bởi nó ẩn chứa những ý nghĩa tinh thần đặc biệt:
Theo phong tục xưa, cúng rằm tháng Giêng nên thực hiện vào ngày chính Rằm (tức ngày 15/1 âm lịch) là tốt nhất. Lý do là vì đây là thời trăng tròn sáng nhất trong năm mới, phúc khí dồi dào. Khi thành tâm cần khấn mọi việc sẽ được thuận lợi, bình an, may mắn.
![]()
Nếu không thể cúng ngay ngày chính Rằm thì gia chủ có thể cúng vào ngày 14 âm lịch. Đây cũng được cho là ngày đẹp để tiến hành cúng khấn.
Theo các chuyên gia phong thủy, gia chủ chỉ nên cúng rằm tháng Giêng vào đúng 2 ngày 14 hoặc 15/1 âm lịch. Gia chủ không nên cúng rằm tháng Giêng vào những ngày khác, vừa không được ngày vừa lại dễ mất linh.
Năm nay, ngày rằm tháng Giêng rơi vào Chủ nhật (5/2) và ngày 14/1 âm lịch nhằm ngày thứ Bảy (4/2) nên các gia đình sẽ có nhiều thời gian để chuẩn bị lễ cúng thật chu đáo
Lễ cúng rằm tháng Giêng thường được thực hiện vào ngày chính rằm, tuy nhiên, tùy vào công việc và thời gian, các gia đình có thể cúng trước 1 ngày (tức ngày 14 tháng Giêng).
Nếu thực hiện nghi thức cúng rằm vào ngày chính rằm 15 tháng Giêng âm lịch, thì đây là những thời điểm cúng rằm tốt nhất:
Nếu thực hiện nghi thức cúng rằm tháng Giêng vào ngày 14 tháng Giêng âm lịch, thì gia đình có thể chọn một trong những khung giờ sau:
Trên đây là những thời điểm tốt nhất để thực hiện nghi thức cúng rằm tháng Giêng năm 2023. Nếu công việc bận rộn các gìa đình có thể cúng rằm vào bất cứ thời gian nào thuận tiện, từ thời điểm sáng sớm ngày 14/1 âm lịch đến trước 19 giờ ngày 15/1 âm lịch.
Trong lễ cúng rằm tháng Giêng, ngoài việc chuẩn bị mâm cỗ cúng tươm tất thì gia chủ cũng cần chuẩn bị bài văn khấn để nguyện cầu một năm bình an, khỏe mạnh, hạnh phúc, ấm no.
Có rất nhiều mẫu văn khấn được lưu truyền trong dân gian, dưới đây là ,một mẫu bài cúng rằm tháng Giêng theo văn khấn cổ truyền mà bạn có thể tham khảo.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
Kính lễ Hoàng thiên Hậu thổ chư vị quan thổ công, thổ địa, thần linh chùa đất, chư vị ngũ phương thần long mạch, chư vị Đẳng thần Tôn thần bản xứ.
Hôm nay ngày..........tháng..........năm..........Tín chủ con là..........tuổi..........ngụ tại địa điểm..........
Hôm nay ngày lành tháng tốt, thành tâm tu thiết hương hoa, đăng trà, quả thực, phù tửu, lễ mặn, lòng thành, kính dâng bày ra trước án.Kính xin chư vị thần linh, gia ân soi xét cho con được..........
Tín chủ cung thỉnh Kim liên đương cai thái tuế chí đức tôn thần. Ngài bản canh thành hoàng chư vị đại vương. Ngài định phúc Táo quân, chư vị thần linh địa chúa long mạch, các vị thần linh cai quản ở trong khu vực này.
Cúi xin: Giáng lâm trước án hiến hưởng, phẩm vật lễ nghi bất túc, ngài chứng giám lòng thành, đại xá cho gia đình chúng con được phép.......... Âm phù dương trợ, sở nguyện tòng tâm, độ cho chúng con được may mắn thuận lợi, vô hạn vô ách chủ, (thợ được bình an vô sự) cửa nhà được thành công tốt đẹp, gia đình an lạc, hạnh phúc, con cháu hiền hòa, hiếu thảo, lộc tài vượng tiến, công danh thành đạt.
Dãi tấm lòng thành chứng minh chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy).
Lễ cúng rằm tháng Giêng được xem là nét văn hóa tâm linh của người Việt cho nên sự trang nghiêm, thành kính khi bày lễ thắp hương, khấn vái trong ngày này đặc biệt quan trọng. Ngoài ra, trong ngày rằm và ngay cả thời điểm diễn ra nghi lễ cúng rằm cũng có một số điều kiêng kỵ mà các gia đình cần ghi nhớ.
![]()
Những việc cần tránh làm vào ngày rằm tháng Giêng
Trọng tâm của lễ rằm tháng Giêng chính là cầu mong một năm mới an lành, khỏe mạnh, thịnh vượng, ấm no,… Cho nên một số điều kiêng kỵ dưới đây các gia đình cần lưu ý không phạm phải khi tiến hành nghi thức cúng.
Riêng với ngày rằm tháng Giêng cũng sẽ có một số kiêng kỵ nhất định mà các đình nên tránh làm để năm mới thêm bình an và may mắn.
Người Việt coi trọng ngày rằm tháng Giêng, vì thế, ngoài việc chuẩn bị các lễ vật, mâm cúng… thì các loại hoa quả bày trí trên bàn thờ ngày Tết Nguyên Tiêu cũng được chú ý.
![]()
Hoa quả cúng rằm tháng Giêng cũng cần được chú trọng
Có thể nói, hoa là một trong những lễ vật không thể thiếu trong ngày lễ Tết Nguyên tiêu. Dưới đây là những loại hoa phù hợp cúng ngày rằm tháng Giêng:
Trong ngày rằm tháng Giêng, các loại quả, trái cây dùng để trưng bày trên bàn thờ là không thể thiếu. Người xưa quan niệm, nên chọn Ngũ quả (5 màu sắc tượng trưng cho ngũ hành) để cúng vào ngày rằm tháng Giêng hoặc có thể chọn trái cây, quả cúng rằm tháng Giêng theo Ngũ phúc (giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên).
Dưới đây là một số loại trái mang ý nghĩa tốt đẹp có thể chọn trưng bày trong ngày cúng rằm tháng Giêng:
Một số loại quả khác như: quả bưởi, quả hồng, quả quýt, quả dừa, mãng cầu, đu đủ… cũng có thể dùng để dâng cúng thần linh, tổ tiên. Bên cạnh đó, một số loại quả, trái cây không nên chọn để trưng bày trong ngày cúng rằm tháng Giêng đó là: quả giả, quả chín nẫu hoặc các loại quả có mùi quá nồng như sầu riêng, mít,..
Phong tục cúng rằm tháng Giêng đã trở thành nét văn hóa truyền thống của dân tộc. Bởi đây là dịp để các gia đình thể hiện tấm lòng hiếu kính đến thần Phật, tổ tiên, ông bà và cầu mong cho một năm mới an lành, khỏe mạnh, no đủ, thịnh vượng.
Tổng hợp
Copy link
Quay lại
